استعارۀ جهتی در نهج البلاغه‏ مطالعه موردی: حکمت‌ها

در زبان‌شناسی شناختی امروز، استعاره وسیله‌ی زیبایی‌شناختی نیست که کاربردی ادبی داشته باشد بلکه ابزاری است که با آن اندیشه آدمی تبلور می‌‌یابد و مفاهیم انتزاعی و غیرمحسوس به تصویر کشیده می‌شود. نهج البلاغه نیز به عنوان اخ القرآن، مشحون از مفاهیم انتزاعی است که از نظر محتوا و کلام با هم منسجم هستند و بین آن‌ها تعامل گفتمانی وجود دارد؛ لذا می‌توان با استفاده از نظریه استعاره‌ مفهومی، شناخت بهتری نسبت به اندیشه گوینده سخن پیدا نمود. یکی از انواع استعاره‌های مفهومی، استعاره جهتی است که مفاهیم انتزاعی را در قالب جهت‌های شش‌گانه مفهوم‌سازی می‌کند. جهت‌هایی که از یک‌سو ریشه در تجربه و فرهنگ اهل زبان دارند و از سوی دیگر مفاهیم مجرد را به تصویر می‌کشند. پژوهش حاضر برآن است تا با روش توصیفی-تحلیلی و بر اساس نظریه استعاره مفهومی، نقش معنایی جهات شش‌گانه را در حکمت‌های نهج البلاغه بررسی کند و از طریق آن، مفاهیم بدیع حوزه مقصد را با استفاده از حوزه مبدا هر چه روشن‌تر نماید. در جهت تحقق این هدف، تحقیق حاضر در پی پاسخ به این سوال است که استعاره‌های جهتی چگونه مفاهیم انتزاعی حکمت‌های نهج البلاغه را می‌نمایاند؟ بر اساس نتایج، نشانه‌های دربرگیرنده کوچ کردن، مرگ، فرشته شدن عفیف و نشانه‌های دربردارنده آرزو، سفر آخرت با استعاره‌های نزدیک و دور مفهوم‌ سازی شده‌اند؛ هم‌چنین معانی متعالی مانند علم با عمل، چشم‌پوشی و اسلام با استعاره بالا و بالاترین به تصویر درآمده است و معانی انحطاطی مانند عدم آمادگی قلبی و نگذاشتن ارث با استعاره روی‌گردانی آمده است.

directional metaphor in nahj al-balaghacase study of “wisdoms”

today’s cognitive linguistics does not consider metaphor an aesthetic device with a literary application, but it is a means that crystallizes human thought and depicts abstract concepts. nahj al-balagha, as the brother of the quran, is full of abstract concepts that are coherent in terms of content and words, and there is discourse interaction between them. therefore, by using the theory of conceptual metaphor, we can get a better understanding of the speaker’s thoughts. the directional metaphor, as a conceptual metaphor, conceptualizes abstract concepts in the form of six directions which are rooted in the experience and culture of the native speakers on the one hand, and depict abstract concepts on the other. this research aims to investigate the semantic role of the six directions in the wisdoms of nahj al-balagha using the analytical-descriptive method based on the theory of conceptual metaphor. accordingly, it makes the innovative concepts of the destination clearer by using the concepts of the source. the research seeks to answer the question, how do directional metaphors show the abstract concepts of nahj al-balagha’s wisdoms? in conclusion, it indicates that the signs including migration, death, and becoming a chaste angel and the signs including desire, and journey to the afterlife are conceptualized with near and far metaphors. also, transcendental meanings such as science with action, blind eye, and islam are depicted with high and highest metaphors and decadent meanings such as lack of heart preparation and not leaving an inheritance have come with the metaphor of turning away.