معیار اصلاح جامعه در سیرۀ پیامبران از منظر قرآن‏

مفهوم اصلاح و افساد از مفاهیم ارزشی هستند که حکم افراد به لحاظ مبانی نظری و دیدگاه‌های متفاوت در باره آن‌ها مختلف خواهد بود. از یک نگاه «حاکمیت دین الهی» به رضایت مردم، معیاری برای اصلاح فرد و جامعه می‌باشد و از نگاهی دیگر رضایت اکثریت مردم معیار است گرچه به رضای خدا و موافق دین او نباشد. از این رو لازم است معیارهای اصلاح از منظر متون دینی و عقل ناب مورد بحث و بررسی قرار گیرند. این جستار در صدد بررسی این پرسش است که در فرض اذعان به ثبوت وظیفه اصلاح اجتماع بر پیامبران و به لحاظ اهداف اعلامی آنان، معیار یا معیارهای تحقق اصلاحات آن‌ها کدامند؟ با استفاده از آیات قرآن و دریافت‌‌های عقل می‌توان به معیار‌هایی مانند رشد علمی، عقلی، اخلاقی و معنوی، آزادی، حاکمیت دین الهی، التزام به قانون عدل و گسترش حق و عدالت در حوزه فردی و اجتماعی که در نهایت به رفاه، سربلندی، عزت، امنیت، سعادت جامعه و حیات طیبه منتهی می‌شوند، اشاره نمود. با ارزیابی عملکرد اصلاحی پیامبران در جوامعی که ایشان حضور داشتند، به منظور تحقق این معیارها می‌توان بر موفقیت یا عدم موفقیت هر یک از آنان حکم نمود. بدیهی است که تحقق معیارها در زمان حیات هر پیامبر شاخص موفقیت وی محسوب می‌شود و فقدان معیارها و وضعیت نابسامان جوامع منتسب به آنان در زمان‌های بعد ملاک عدم موفقیت پیامبران نمی‌باشد.

society reformation criteria in prophets’ quranic biography

the concepts of reform and corruption are ethical values that individuals’ judgment on them will differ based on theoretical foundations and different perspectives. from one perspective, divine governance based on the satisfaction of the people is a criterion for individual and social reform, while in another perspective, the satisfaction of the majority of people is the criterion, even if it is not consistent with god’s satisfaction. therefore, it is necessary to discuss the criteria of reform according to the religious texts and pure reason. this research aims to explore the question, in case of acknowledging the prophets’ duty to reform the society in terms of their declared goals, which criteria lead to the realization of their reforms? according to the quran and reason, the following criteria may be inferred: scientific, intellectual, ethical, and spiritual growth, freedom, divine governance, commitment to justice law, and the expansion of rights and justice in the personal and social sphere, which ultimately lead to the welfare, prosperity, dignity, security, happiness of society, and pure life. to judge them that to some extent they could reach these goals, their reformative actions in the societies must be evaluated. fulfilling these criteria during the lifetime of each prophet is considered an indicator of his success, and the absence of them and the unstable situation of a prophet’s society could not be considered as the criteria for later times during other prophets.