شناسایی منابع مکتوب کلینی در تدوین الکافی: بررسی مورد علی‌بن محمد کُلینی رازی

علی‌بن محمد بن ابراهیم بن ابان کُلینی رازی مشهور به «عَلّان کلینی» از راویان امامی عصر غیبت صغری است. از میان رجالیان متقدم، تنها نجاشی شرح حال او را آورده و بر وثاقتش تصریح کرده‌است. از او که داییِ شیخ کلینی معرفی شده، روایات بسیاری در الکافی نقل شده‌است. بخش قابل توجهی از این روایات در «کتاب الحُجّه» الکافی است. نظر به اینکه شیخ کلینی روایات کتابش را از منابع مکتوب پیشینی گردآورده، این پرسش مطرح است که منبع مکتوب او در نقل این روایات کدام کتاب بوده‌است. اهمیت شناسایی این منابع از آن‌روست که از جمله معیارهای محدثان متقدم، نقل از کتاب‌های قابل اعتماد بوده‌است. این مقاله می‌کوشد تا با گردآوری این روایات و تحلیل آن‌ها، این فرضیه را ارزیابی کند. شواهد محتوایی و سندی این روایات، نقل آن‌ها از کتاب اخبار القائم (علیه السلام) علان کلینی را تقویت می‌کند. محتوای بخش قابل توجهی از این روایات دربارۀ امام زمان (ع) است که با عنوان کتاب وی همسویی کامل دارد.

identifying written sources in compiling al-kāfī: the case of ʽalī b. muḥammad al-kulaynī al-rāzī

ʽalī b. muḥammad b. ibrāhīm b. ̓abān al-kulaynī al-rāzī, known as “ʽallān al-kulaynī,” is one of the imāmī narrators living in the age of minor occultation. among the early rijāl scholars, najāshī was the only one who mentioned allān’s biography in his autobiographical book and authenticated him. shaykh al-kulaynī narrated dozens of narrations from him in al-kāfī, who is introduced by najāshī as kulainī’s uncle. a significant part of these narratives is included in al-kāfī’s “book of al-ḥujjah” (“kitab al-ḥujjah”). since kulaynī collected the narratives of his book from earlier written sources, the question arises as to which book was his written source in narrating them. since one of the criteria emphasized by early imāmī hadīth scholars is quoting from reliable books, this paper aims to evaluate this hypothesis by collecting these narratives and analyzing them. their isnād-cum-matn evidence confirm that shaykh al-kulaynī narrated them from the book of ʽallān al-kulaynī, i.e. the “kitāb ̓akhbār al-qāim”.