بازشناسی مبانی تفسیری عبدالرزاق کاشانی در «حقائق التاویل فی دلائل التنزیل‮»‬‬‬

از کمال‌الدین عبدالرزاق کاشانی (د. 736) عارف و مفسّر قرن هشتم، آثاری چند در حوزۀ تفسیر قرآن برجای مانده‌است. مشی عارفانۀ او در آرای تفسیری‌اش بی‌تاثیر نبوده و او را به تدوین تفسیری با ویژگی‌هایی متفاوت از روزگار خویش، موسوم به حقائق التاویل فی دقائق التّنزیل سوق داده‌است. ازاین‌رو، در این تفسیر به چشم اعتبار نگریسته شد؛ خاصه آنکه مبانی نظری وی در این تفسیر تاکنون در اثری جداگانه، استظهار و بازشناسی نشده‌اند. بنابراین این جستار به واکاوی و تبیین اهم بنیادهای نظری عبدالرزاق، پیشاتفسیر، پرداخته‌است. اعتقاد به اعجاز بیانی قرآن، کاربرد مجاز در قرآن، هم‌بستگی آیات قرآن در افادۀ معانی یکدیگر، ضرورت تاویل آیات، اعتبار قرائات گوناگون قرآن و لزوم توجه به اسباب نزول آیات، مهمترین مبانی تفسیری عبدالرزاق کاشانی به‌شمار می‌روند. چنان‌که اثر او مشتمل بر دقائق لغوی، ادبی و تاویلی است و وی با تاکید بر مجاز و تاویل و از رهگذر مشی صوفی- عرفانی به صورت‌بندی تاویلات بر معانی مجازی و مفاهیم رمزی – اشاری در برخی آیات پرداخته‌است.

recognizing interpretive foundations of ‘abd al-razzāq kāshānī in ‘haqā’iq al-ta’awīl fī daqā’iq al-tanzīl’

kamāl al-dīn ‘abd al-razzāq kāshānī (d. 736) was a mystic and commentator in the 8th century, from whom several works in the field of quranic interpretation are available today. his mystical approach influenced his interpretive approaches and led him to write a commentary unique in its time, entitled haqā’q al-ta’wīl fī daqā’q al-tanzīl. this commentary is considered valid, although its theoretical foundations have not yet been recognized. therefore, this article analyzes and explains the main theoretical foundations of ‘abd al-razzāq, including the following: the belief in the expressive miracles of the qur’an, the use of tropes in the qur’an, the interdependence of verses in expressing their meanings, the need to interpret verses, the validity of different readings of the qur’an, and the need to deal with the reasons for the revelation of verses are important interpretive foundations of ‘abdul razzāq. his work consists of lexical, literary, and interpretive details. by emphasizing trope and interpretation through the sufi mystical approach, he dealt with the formation of interpretations about figurative meanings and symbolic concepts in some verses.