تطور «رِکاز» در روایات فریقین: مطالعۀ تاریخی و تطبیقی

در منابع حدیثی شیعه و اهل سنت مصادیقی ذکرشده که متعلَّق خمس قرار می‌گیرند. یکی از این متعلقات، رِکاز است. پژوهش های صورت گرفته در این زمینه، بیشتر جنبۀ فقهی دارند و نگاه تاریخی و تطبیقی ندارند. در منابع شیعی و اهل سنت دو دسته روایت راجع به رکاز نقل‌شده است. یک دسته رکاز را به‌طور مطلق ذکر کرده‌اند. در این دسته از روایات قرینه‌ای که نشان‌دهندۀ مفهوم رکاز باشد، وجود ندارد. دستۀ دوم روایات متعددی از پیامبر(ص)، برخی صحابه و تابعان در اهل سنت و نیز از امامان شیعه(ع) نقل‌شده که دارای قرائن درون‌متنی است که به کمک آن‌ها می‌توان تا حدودی به فهم رکاز نزدیک شد. رکاز در شیعه به معانی معدن، هر چیز با ارزش پیداشده، هر نوع مال بلااستفاده، مسکوکات رایج و در اهل سنت به معانی معدن، گنج‌های قدیمی و دفینه‌ها آمده است. عمده اختلاف روایات در مفهوم رکاز، به نوع برداشت لغوی این واژه برمی‌گردد.

the evolution of “rikāz” in shiite and sunni narrations: a historical and comparative study

in shiite and sunni hadith sources, examples are mentioned that belong to khums (almsgiving), of which is “rikāz”. the previous researches regarding this issue are mostly jurisprudential and do not have a historical and comparative approach. in shiite and sunni sources, narrations of rikāz are divided into two categories: a group of narrations mentions rikāz clearly in sole, in which there is no indication to the concept of rikāz. the other group mentions several narrations from the prophet (pbuh), some companions and followers of in sunni, as well as the shiite imams (as). they have in-text evidences by which one can get a closer understanding of rikāz. in shi’a rikāz means mine, everything found valuable, any kind of unused property, and common coins and in sunni it means mine, old treasures, and dafīna (burials). the main difference between the narrations in the concept of rikāz refers to the lexical interpretation of this word.