بررسی تطبیقی نقش نیت در مجازات الهی: تاملی در آیۀ 286 سورۀ بقره و سرگذشت عزه در عهد عتیق

از پرسش‌های مفسران قرآن‌کریم و عهد عتیق، نقش نیت مکلف در مجازات الهی است. با توجه به اینکه مواخذه بر فراموشی و خطا از نظر عقلی ناپسند است، پرسش مفسران قرآن کریم دربارۀ آیۀ 286 سورۀ بقره این است که چرا مومنان در فقرۀ «ربنا لا تواخذنا ان نسینا او اخطانا» برای فراموشی و خطای خود از خداوند پوزش می طلبند؟ مفسران عهد عتیق نیز در مواجهه با ماجرای عزه پرسشی مشابه دارند:‌ چرا عزه علی‌رغم اینکه نیت سوئی نداشت، برای لمس ناخواستۀ تابوت عهد مجازات شد؟ مقایسۀ آرای مفسران عهد عتیق و قرآن بیانگر آن است که هر دو گروه سعی در ارائۀ تفسیری عقلانی داشته‌اند، تا اصل عدل الهی مورد خدشه قرار نگیرد. همچنین با مقایسۀ آیۀ 286 بقره و ماجرای عزه، پیشینۀ الاهیاتی این موضوع روشن‌تر گشته و می‌توان مجازات عزه را به عنوان نمونه‌ای از مصادیق تفسیری آیۀ شریفه عنوان نمود.

a comparative study of the role of intention in divine punishment: analysis of the qur’an (2: 286) and the story of uzzah in the old testament

one of the discussions in the exegesis of the qur’an and the old testament is the role of intention in divine punishment. since the punishment of the forgetful and the negligent is rationally unacceptable in islamic theology, the interpreters of the qur’an explain the verse baqarah/2: 286[1] and answer the question: “why believers should ask forgiveness for their mistakes caused by forgetfulness or negligence?” the exegetes of the old testament ask the similar question: “why uzzah was punished for his mistake of unintentionally touching the ark of the covenant?” comparing the views of both groups shows that they try to bring an intellectual interpretation through which god’s justice may not be criticized. in addition, comparing the verse 2: 286 and the story of uzzah will clear the theological story of the issue and then the punishment of uzzah may be considered an exegetical example of the verse.