بازیابی گونه‌ها و روابط فواصلِ آیات یک سوره

فاصله، پدیده‌ای بلاغی و اعجازی در پایان آیۀ قرآن است که از نظر لفظی و ظاهری به موضوع زیباشناختی و موسیقایی آیات یک سوره مربوط می‌شود؛ اما از جنبۀ دلالی و معنایی نیز عبارات و جملات پایانی آیات یک سوره با محتوای آیه خود ارتباط معنایی محکم و وثیقی دارند. اکنون می‌توان پرسید که گونه‌های جملات و عبارات پایانی آیات در یک سوره قابل شناسایی هستند؟ آیا روابط آن ها را می‌توان تحت یک قاعده بیان کرد؟ با دقت نظر حداقل چهار نوع از فواصل دلالی در یک سورۀ قرآن قابل بازشناسی است: آیات و فواصل یکسان؛ آیات متفاوت و فواصل یکسان؛ فواصل به هم نزدیک معنایی و فواصل دیگر. اما یک فاصله می‌تواند علاوه بر رابطۀ معنایی با آیۀ خود، یکی یا بیشتر از روابط را در سوره داشته باشد: رابطه با محتوای سوره، رابطه با سیاق، رابطه با آیۀ بعد، رابطۀ فاصلۀ آیۀ اول با محتوای سوره و رابطۀ فاصلۀ آیۀ آخر با محتوای سوره. برای هر کدام از گونه‌ها و روابط، نمونه‌هایی از آیات با توجه به تفاسیر یاد شده است. این پژوهش با روش نقلی – وحیانی و شیوۀ توصیفی-تحلیلی، در صدد بیان انواع فاصلۀ آیات و روابط و مناسباتی است که فواصل در یک سوره دارد.

Retrieving Types and Relations of Distances in Verses of a Surah

The distance at the end of a verse is a rhetorical and miraculous phenomenon in the Qur’an, which is related to the aesthetic and musical subject of the verses of a surah. However, final phrases and sentences of the verses of a surah also semantically and indicatively have a strong and close connection to the content of all verses of that surah. The question is that whether it is possible to recognize these sentences and phrases in one surah and express their relations under one rule? At least four types of indicative distances in a surah are identified: the same verses and distances, different verses and the same distances, close semantic distances, and other distances. On the other hand, a distance may have one or more relations in a surah, in addition to its semantic relation with the verse, including: the relation with the content of the surah, the relation with the context, the relation with the next verse, the distance relation of the first verse with the content of the surah, and finally the distance relation of the last verse with the content of the surah. For each of the types and relations, verses are exemplified according to the interpretations. This research uses narrativerevelatory and descriptiveanalytical method to express the types of distances between verses and relations occurring in a surah.