واکاوی و نقد معیارهای شوکانی در ارزیابی روایات کتاب «الفوائد المجموعه فی الاحادیث الموضوعه»

شوکانی از علمای متاخر و پرکار اهل سنت است که در کتاب «الفوائد المجموعه فی الاحادیث الموضوعه»، به بررسی احادیث موضوعه پرداخته ‌است. او در کتاب حاضر علی‌رغم تلاش در رد موضوع انگاشتن برخی احادیث، نسبت به برخی دیگر به گونه‌ای حکم به وضع نموده ‌است که اساساً نمی‌توان نام موضوعه را بر آن احادیث اطلاق نمود. در پژوهش حاضر تلاش برآنست با روش تحلیل محتوایی، روش‌ها و ملاک‌های تشخیص احادیث موضوعه را در کتاب مذکور استخراج نموده و به بررسی و نقد آن‌ها پرداخته شود. نتایج حاکی از آنست که شوکانی در تشخیص احادیث موضوعه عمدتاً به نقد سندی، آن هم در قالب نقل اقوال پرداخته، گرچه رگه‌هایی از نقد محتوایی نیز به صورت محدود در ارزیابی‌های او به چشم می‌خورد که سنجش‌های او در هر دو حالت با خطاهایی مواجه بوده‌ است؛ ضمن اینکه عملکرد او در این زمینه رویۀ ثابتی نداشته و گاهی میان قول و عمل او تناقضاتی مشاهده می‌شود.

Analysis and Critique of Shawkānī’s Criteria of Evaluating the Narrations of the Book “AlFawā’id AlMajmū’a fi AlAhādīth AlMawdū’a”

Shawkānī, the late prolific Sunni scholar, studied forged hadiths in the book entitled AlFawā’id AlMajmū’a fi AlAhādīth AlMawdū’a (collected benefits of forged hadiths). In this book, besides rejecting the forgery of some hadiths, he considers others not fabricated basically. Based on content analytical method, this research extracts the methods and criteria applied to recognize forged hadiths and then analyzes and criticizes them. It is concluded that Shawkānī mainly applied sanad criticism in the quotation form to recognize forged hadiths, though traces of content criticism are seen there in his assessments. His evaluation is criticized somehow he did not follow a consistent procedure in his work. Moreover, contradictions are sometimes found between his words and practice.