کاربست تفسیر لغوی در آثار ابوحاتم سجستانی با محوریت علم قرائات

ابوحاتم سجستانی (م255ق)، یکی از دانشمندان مسلمان ایرانی و از پیشوایان لغت در قرن سوم هجری است که نقش بسزایی در پیشبرد علوم قرآنی داشت. بیشترین تخصص وی در علوم قرآنی، قرائت بود که در آن اختیار تام داشت. در این پژوهش سعی شده است با روش توصیفی تحلیلی به این پرسش پاسخ داده شود که او چگونه و با چه دلایلی از مولفه های تفسیر لغوی برای اختیار و انتخاب قرائت برتر بهره برده است؟ بررسی دقیق این موضوع به ما کمک می کند تا هم دلیل اختیار یک قرائت تبیین شود و هم بتوان با دیگر قاریان و راویان علم قرائت، آراء و اندیشه های او را مورد مقایسه و تطبیق قرار داد. نتیجۀ به دست آمده نشان می دهد که مجاهدت های قرآنی سجستانی در چهار بخش آواشناسی، ریشه شناسی، اعراب و معناشناسی صورت گرفته استو روش او در این علم بیشتر به لغت و بیان معانی مفردات، اهتمام به مسائل نحوی و صرفی، اسلوب بیان و عنایت خاص به اعراب قرآن متمرکز بود و برای هریک از نظرات خود، حجت و دلیل علمی ارائه کرده است که در برخی موارد با نظر دیگر قاریان و مفسران همسو و گاه مخالف آن است.

Applying Linguistic Interpretation in the Works of Abu Hatam AlSajistānī, Focused on the Variant Readings of the Qur’an

Among the most prominent Iranian Muslim figures and philologers in the third century was Abu Hatam AlSajistānī (d. 255/876). He played an important role in promoting Qur’anic sciences. His professional skill in Qur’anic sciences was “variant readings” (qirā’āt), in which he had complete authority. Based on a descriptiveanalytical method, in this research, the attempt has been made to answer the question “how and for what reasons did he use the components of lexical interpretation to choose the best reading?” A careful attention of this subject helps us to explain the reason for the authority of a reading and also to compare his views and thoughts with other readers and narrators of the science of reading. Findings show that Sajistānī’s Qur’anic struggles were carried out in four sections of pronunciation, phonology, etymology, and semantics. His method mostly focused on words, explaining the meanings of words, attention to conjugational and syntactic issues, expression style, as well as special concern to the pronunciation of the Qur’an. For each of his views, he provided a scientific argument that in some cases was in line with the views of other readers and commentators and sometimes opposed it.