کارکرد سیاق در فهم آیات متشابه لفظی در محاورۀ خداوند و ابلیس

تشابه لفظی و تکرار داستان های قرآن از جمله مواردی است که می توان با تامل بر نقش سیاق به تحلیل آن پرداخت. پژوهش پیش رو با بررسی کارکرد سیاق به تبیین علل تکرار داستان آفرینش در قرآن پرداخته است. از این رو با توجه به نقش محوری ابلیس در سوره های اعراف، حجر، اسراء و ص، قرائن پیوستۀ لفظی و غیرلفظی این آیات مورد توجه قرار گرفته است. یافته های پژوهش، حاکی است که با وجود تکرار برخی عبارات در ظاهر این آیات، داستان در هر سوره در سیاقی متفاوت شکل گرفته؛ به گو نه ای که چینش اعجازآمیز عباراتِ به ظاهر مکرر، در راستای آن قابل تحلیل است. در سورۀ اعراف محاورۀ خداوند و ابلیس از شدت و غضب بیشتری نسبت به مورد مشابه آن در سوره های دیگر برخوردار است. در سورۀ حجر سرپیچی ابلیس و در سورۀ ص تکبرورزی وی بروز بیشتری دارد و در سورۀ اسراء قرائن سیاق، از تحقیر آدم توسط ابلیس حکایت دارد.

The Function of Context in Understanding the Mutashābih Verbal Verses of the Dialogue between Allah and Iblis

Verbal Similarities (tashābuh) and repetition in the Qur’anic stories may be studied through the context (sīyāq). The present research through the function of the context explains the reasons behind the repetition of the Qur’anic story of creation. For this purpose, verbal and nonverbal context of the verses referring to Iblis in Surahs ’A’rāf, Ḥijr, ’Isrā’, and Ṣād are studied. Findings show that in spite of repetition of some statements, the context of the story in each Surah is different as such the order of apparently repeated statements are considered as miraculous. In Surah ’A’rāf, the dialogue between Allah and Iblis is more fierceful than similar statements in other Surahs. In Surah Ḥijr, disobedience of Iblis and in Surah Ṣād, his arrogance is more emphasized. In Surah ’Isrā’, the context shows humiliation of Adam by Iblis.