نقضِ «نقض موضوع»

در کتاب‌های منطق اسلامیِ دوره معاصر، «نقض موضوع» را قاعده‌ای برشمرده‌اند که بر پایه آن می‌توان از یک گزاره کلّیِ صادق، گزاره صادق دیگری را به دست آورد که موضوع‌اش نقیض موضوع گزاره نخستین باشد و کمّ و کیف‌اش نیز دگرگون شده باشد. بنابراین، با کاربست این قاعده بر موجَبی کلّی مانند «هر الف ب است» سالبی جزیی همچون «برخی از نه‌ـ‌الف ب نیست» به دست می‌آید. در این جستار، امّا، نمایان خواهد شد که همواره چنین نیست، بل‌که گاه نتیجه نیز مانند مقدّمه، موجبی کلّی مثل «هر نه‌ـ‌الف ب است» از آب درمی‌آید؛ و آن هنگامی است که موضوع گزاره اصلی اخصّ مطلق از محمول، و محمول برابر با عام‌ترین مفهوم کلّی باشد. بدین سان آشکار خواهد شد که قاعده نقض موضوع کلّیت ندارد و تخصیص‌بَردار است.