موضوع متافیزیک: اختلاف ‌نظر بنیادین فارابی و ابن‌ سینا در باب صورت منطقی وجود‏

استدلال می‌کنم که فارابی و ابن ‌سینا اختلاف‌نظری بنیادین بر سر صورت منطقی موضوع متافیزیک، یعنی موجود، دارند: از نظر فارابی «موجود» معنایی انفصالی دارد و از نظر ابن‌سینا این معنا پایه است. تبیینی برای این اختلاف‌نظر بر سر تحلیل موضوع متافیزیک ارائه می‌کنم که بنا بر آن، این دو فیلسوف دو نظر متفاوت و متعارض در خصوص ساختار علوم و نسبت علوم نظری با یکدیگر دارند. فارابی به تعاملی دوطرفه میان علوم قائل است، در حالی که از نظر ابن‌سینا، ساختار علوم ساختاری عینی است که طبق آن علوم بالاتر هیچ‌گونه وابستگی‌ای به علوم پایین‌تر ندارند. بر اساس این تفسیرها، نشان می‌دهم که چرا در چارچوب متافیزیک ابن‌سینا مسئلۀ تمایز وجود و ماهیت مسئله‌ای اصیل است، در حالی که این مسئله در چارچوب متافیزیکی فارابی مسئله‌ای بی‌مایه است. اصالت این مسئله در چارچوب متافیزیکی ابن‌سینا تبیین می‌کند که چرا تاریخ فلسفۀ اسلامی پس از ابن‌سینا معرکۀ اختلاف تفسیر نظر ابن‌سینا و همچنین اختلاف‌نظر علمی بر سر مسئلۀ تمایز وجود و ماهیت بوده‌است. اگر استدلال‌های من صحیح باشند، ابن‌سینا ادامه راهی نیست که فارابی در فلسفه طی می‌کرده‌است. به‌عکس، تاریخ فلسفۀ اسلامی از فارابی به ابن‌سینا، تحولی بنیادین را تجربه کرده ‌است.

the subject matter of metaphysics: a significant disagreement between al-farabi and ibn sina on the logical form of existence

i argue that al-farabi and ibn sina have a significant dispute regarding the analysis of the logical form of the subject matter of metaphysics: existence. al-farabi asserts that exist has a disjunctive meaning, while ibn sina contends that it is a fundamental notion. i propose an explanation for this disagreement rooted in their differing views on the nature and structure of theoretical sciences. al-farabi claims that theoretical sciences are mutually dependent, whereas ibn sina believes that higher-order sciences do not depend on lower-order ones, either in their subject matter or propositions. based on these interpretations, i argue that the distinction between essence and existence poses a substantial problem within ibn sina’s framework, while it is considered trivial in al-farabi’s metaphysics. this significant challenge in ibn sina’s thought elucidates the subsequent controversies in islamic philosophy regarding this issue and the interpretation of ibn sina’s perspective. if my arguments hold, it suggests that ibn sina does not merely follow al-farabi in metaphysics; rather, the evolution of islamic philosophy marks a fundamental shift from al-farabi to ibn sina.