دفاع از اشکال ‌های استاد مصباح به دو برهان صدرا برای اثبات اتحاد عاقل و معقول‏

در مقاله‌ای چهار اشکال استاد مصباح به برهان تضایف ملاصدرا برای اثبات اتحاد عاقل و معقول و یک اشکال ایشان به برهان نور و ظلمت که ملاصدرا در ضمن برهان تضایف به آن اشاره کرده‌است، بدون اینکه به عنوان برهان مستقلی از آن یاد کند، مورد نقد قرارگرفته‌است. در مقاله حاضر که به روش تحلیلی-اسنادی نوشته شده‌است، با عیارسنجی نقد‌های مذکور، معلوم شده‌است که هیچ یک از این نقد‌ها وارد نیست. البته در عبارات استاد مصباح در دو مورد سهو واقع شده‌است، ولی این دو مورد به راحتی از عبارات ایشان قابل حذف است و حذف آنها به اصل اشکال ایشان ضرری نمی‌زند. بنابراین، هر دو مقدمۀ برهان تضایف مخدوش است. اشکال مقدمه اول این است که صورت معقول، درصورتی که خارج ازآن، عاقلی نباشد، بالذات معقول نیست، زیرا اگر صورت معقول عرض باشد، بدون معروضش یعنی عاقل، اصلاً وجود ندارد و صورت معقولی که وجود ندارد، بالذات معقول نیست. بنابراین، نمی‌توان گفت: صورت معقول صرف‌نظر از اغیار؛ یعنی، خواه خارج از آن، عاقلی باشد و خواه نباشد، بالذات معقول است. اشکال مقدمۀ دوم این است که متضایفان در وجود، متکافی نیستند. برهان نور و ظلمت هم مردود است، زیرا تمثیل نفس به چشم نابینا، قیاس مع الفارق است.

defending the critiques of muhammad taqi misbah yazdi on mulla sadra’s two proofs for the theory of the union of the intelligent and the intelligible

in an article, four critiques by misbah of mulla sadra’s argument of mutual correlation for proving the union of the intelligent and the intelligible, as well as one critique of his regarding the argument of light and darkness—which mulla sadra refers to within the context of the argument of mutual correlation without presenting it as an independent proof—have been critiqued. in the present article, which is written using an analytical-documentary method, an evaluation of these critiques reveals that none of them is valid. while misbah’s statements exhibit some negligence, this can be easily clarified without undermining the essence of his critiques. consequently, both premises of the argument of mutual correlation are found to be incorrect. the critique of the first premise posits that an intellectualized form, in the absence of an intelligent counterpart, is not inherently intellectualized. if the intellectualized form is considered an accident without its substratum (the intelligent), it cannot exist at all; therefore, an intellectualized form that does not exist cannot be deemed intellectualized. thus, it cannot be asserted that the intellectualized form is inherently so, regardless of the existence of an intelligent counterpart. the critique of the second premise argues that the two mutually correlated entities are not coexistent. furthermore, the argument of light and darkness is rejected, as the analogy of the soul to a blind eye is invalid.