نقد قرآن ‌محور تاویلات ابن ‌عربی از آیات مربوط به قوم حضرت نوح (ع) در فصوص الحکم‏

فصّ نوحی (ع) یکی از مهم‌ترین فصّ‌ های کتاب فصوص الحکم است که ابن ‌عربی در آن به بررسی و تاویل آیات مربوط به نوح نبی (ع) و قوم ایشان پرداخته است. ابن‌عربی با گریزِ کامل از نصوص آیات قرآنی و تاویل نمودن آنها بر خلاف ظاهر و نص، بر این باور است که قوم نوح (ع) نه تنها بت‌پرست نبودند، بلکه اهل شهودات و تجلیات ذاتیِ الهی بوده‌اند. بر این اساس، آنان دارای دو مقام «تشبیه» و «تنزیه» عرفانی بوده‌اند و تجلّی خداوند واحد متعال را در همۀ مظاهر و مخلوقات شهود می‌نمودند و به منزه بودن او از نقائص و پستی‌ها باور داشتند. همچنین، حضرت نوح (ع) آنان را صرفاً به گونۀ «تنزیهی» به سوی خداوند دعوت می‌نمود؛ از این رو، آنان از قبول دعوت نوح (ع) روی برتافتند. در پژوهش حاضر که با روش توصیفی تحلیلی انجام شده، اثبات شد که چنین تاویلات طولی با نصوص و ظواهر قرآنی سازگار نبوده و در تناقض (ظاهر با باطن) است؛ زیرا قوم نوح (ع)، به تصریح قرآن کریم بت‌پرست بودند و حضرت نوح (ع) از هیچ کوششی در جهت هدایت و ایمان‌آوری آنان فروگذار نکرده است. به دلیل‌ بت‌پرستی، یقیناً سخن‌گفتن از شهودات و تجلیات اسماء و صفاتی قوم نوح (ع) صحیح نیست؛ به فرض برخورداری از چنین ویژگی‌ها و مقاماتی، دعوت به یکتاپرستی قوم نوح (ع) معنایی نداشت.

quran-based criticism of ibn arabi’s interpretations of the verses concerning the people of prophet noah (pbuh) in fuṣūṣ al-ḥikam

the noahian chapter (fasṣ al-nūḥī) is one of the most significant sections of fuṣūṣ al-ḥikam, in which ibn arabi examines and interprets the verses related to prophet noah (pbuh) and his people. completely departing from the literal and explicit meanings of the quranic verses, ibn arabi asserts that the people of noah were not idol worshippers but rather individuals who experienced divine manifestations and inner spiritual visions. according to him, they possessed two mystical states: tashbīh (anthropomorphism) and tanzīh (transcendence). they witnessed god’s manifestation in all forms and creations while believing in his transcendence beyond flaws and deficiencies. ibn arabi also claimed that prophet noah (pbuh) solely invited them to the transcendent aspect of god (tanzīh), which led to their rejection of his message. this descriptive-analytical study demonstrates that such hierarchical (ṭūlī) interpretations are incompatible with the explicit and apparent meanings of the quran and contradict the relationship between the apparent and hidden meanings. the quran explicitly describes noah’s people as idol worshippers, and it is clear that prophet noah spared no effort in guiding them toward faith. given their idol worship, it is certainly inaccurate to attribute mystical experiences or divine manifestations to them. even if they had such attributes or spiritual ranks, the call to monotheism by noah would have been meaningless.