مطالعۀ تطبیقی - انتقادی مبانی و لوازم هستی ‌شناختیِ تعالی ‌خواهی در تفکر آبراهام مزلو و صدرالمتالهین‏ مبانی و لوازم اصل واقعیت ذومراتبی و وحدت تشکیکی

مسئلۀ اساسیِ این پژوهش، بررسیِ مبانی هستی ‌شناختی تعالی ‌خواهی در دو نظام فکری مزلو و صدرالمتالهین با محوریت اصل واقعیت ذو‌مراتبی و وحدت تشکیکی و هدف از آن، کشفِ لوازمی است که برای ایجاد فلسفه‌ا‌ی متعالی، روان‌شناسی ‌کمال‌گرا دارای اهمیت است. پژوهش حاضر با استمداد از معیارهای معرفت‌شناختی انسجام‌گروی و در برخی موارد مبناگرایی و نیز با شیوه تطبیقی – انتقادی و با استفاده از روش‌های استدلال قیاسی و بررسی تاریخی به این نتیجه می‌رسد که اصل واقعیت ذومراتبی با نام دیگر اصل تداوم در نظریه مزلو که برگرفته از متافیزیک فلوطینی برگسونی است، توسط اصل مکملیت بور و اصل عدم قطعیت هایزنبرگ به اصل ناپیوستگی متافیزیک وایتهدی پیوند می‌خورد تا این-گونه تعالی نزد مزلو افزون بر سرشت جمعی و دیگر محور، شانی فردی، نخبه‌گرایانه و خود محور نیز داشته باشد. اما وحدت تشکیکی در نظام صدرایی با تاکید بر اصالت وجود که از بین‌برنده کثرت‌هاست، تصویر گسسته ماهوی و ذره‌ای از عناصر هستی را با امتداد موجی و پیوسته از اجزاء جهان جایگزین می‌کند تا تعالی را از امری فردی و خودمختار بیرون ‌آورده، آن را امری جمعی، جبری و وابسته به غیر ‌گرداند. هر چند صدرالمتالهین به دلیل توجه به اشکالات درونی وحدت تشکیکی از علیّت سنتی روی برمی‌گرداند و با ارائه نظریه فقر وجودی و نیل به وحدت شخصی، فرایند تعالی‌سازی جبری حرکت اشتدادی را متوقف می‌کند اما با توجه به لوازم اصل کاملیت که هستی را تک‌ساحتی و نظام الاهیاتی را پاِنن‌تئیستی می‌گرداند، تعالی را ذاتی انسان و جهان نشان می‌دهد و به تئوری فقر وجودی و حرکتِ اشتدادیِ تعالی‌بخش، وجه معرفت‌شناختی می‌بخشد.

a comparative-critical study of the ontological foundations and requirements of “self-transcendence need” in the thought of abraham maslow and mulla sadra

the fundamental issue of this research is the exploration of the ontological foundations of self-transcendence in the thought systems of maslow and mulla sadra, with a focus on the principles of the degrees of reality and gradational unity. the aim is to uncover the implications that are significant for developing a transcendental philosophy and a perfectionistic psychology. this study, drawing on epistemological criteria of coherence and, in some cases, foundationalism, as well as employing a comparative-critical method with the use of deductive reasoning and historical analysis, concludes that the principle of the degrees of reality, also known as the principle of continuity in maslow’s theory, which is derived from the metaphysics of plotinian bergsonism, connects with the principle of complementarity of bohr and the principle of uncertainty of heisenberg, tying into whitehead’s metaphysical principle of discontinuity. this integration leads maslow’s concept of self-transcendence to encompass not only a collective and other-centered aspect but also an individual, elitist, and self-centered dimension. however, the gradational unity in mulla sadra’s system, emphasizing the primacy of existence, which eradicates multiplicities, replaces the discrete, particle-like image of existence’s elements with a continuous, wave-like extension of the world’s components. this shifts self-transcendence from an individual and autonomous matter to a collective, deterministic, and other-dependent phenomenon. although mulla sadra, due to his awareness of the internal contradictions within the principle of gradational unity, turns away from traditional causality and halts the process of ascendant movement by presenting the theory of existential poverty and the pursuit of personal unity, he still, considering the implications of the principle of perfection, portrays self-transcendence as inherent in both human beings and the world. he imbues the theory of existential poverty and ascendant movement with an epistemological dimension.