بررسی قاعدۀ حسن و قبح عقلی از منظر روایات معصومین(علیهم‌السلام)

یکی مهم‌ترین قواعد علم کلام که زیربنای بسیاری از قواعد و مسائل این علم می‌باشد، قاعدۀ «حسن و قبح عقلی» است. پذیرش این قاعده تاثیر بسزایی در نگرش ما به جهان هستی، خداشناسی و دیگر مسائل مهم کلامی دارد. متکلمان مسلمان درباره آن دو دیدگاه دارند. عدلیه(اعم از معتزله و امامیه) آن را پذیرفته و معتقدند حسن و قبح افعال، ذاتی است و عقل و فطرت آدمی بدون در نظر گرفتن هر چیز دیگری آن‌ها را درک می‌کند؛ اما اشاعره عقلی بودن آن را منکر شده و بر این باورند که بیان شارع حسن و قبح را سامان می‌دهد. در این نوشتار تلاش می‌کنیم با روشی تحلیلی توصیفی و کتابخانه‌ای، این قاعده را از منظر روایات معصومین(علیهم‌السلام) بررسی کنیم و روشن سازیم که آیا خود قاعده یا مضمون آن در روایات بیان شده‌است یا خیر؟ بر اساسِ یافته‌های این پژوهش، معصومین به این مسئله پرداخته‌اند و روایات گاهی با صراحت و گاهی به صورت ضمنی، بر حُسن و قُبح عقلی دلالت دارند. در این مقاله به تبیین آن روایات خواهیم پرداخت.

an examination of the principle of rational goodness and badness from the perspective of the shīʿa imāms’s narratives

one of the most important principles in theology, laying the foundation for many rules and issues in this field, is the principle of rational goodness and badness. acceptance of this principle significantly influences our perspective on the world, theology, and other crucial theological matters. muslim theologians have two perspectives on this principle. the adlīyah (including mu’tazilites and imamis) accept it, believing that the goodness and badness of actions are intrinsic, and human reason and nature comprehend them without considering anything else. on the other hand, the ash’aris deny its rational nature, asserting that the divine law specifies the goodness and badness. in this paper, we aim to analyze and explore this principle from the perspective of the narratives of the imāms (peace be upon them) using an analytical descriptive and library based approach. we seek to clarify whether the principle itself or its substance is mentioned in the narratives. according to the findings of this research, the imāms have addressed this issue, and the narratives sometimes explicitly and sometimes implicitly indicate the rational goodness and badness. this article will elaborate on the explanation of these narratives.