تعارض اتمیزم فیزیکی با نظریۀ ارسطویی صورت: نقد راه‌حل علامۀ طباطبایی

اتمیان باستان اجسام را مرکّب از ذرّات بسیار ریز، غیر قابل مشاهده و نابسودنی به نام «اتم» می‌انگاشتند که هر جسمی به آنها تجزیه می‌شود. ارسطو در مقابل، تجزیۀ فیزیکی جسم را ردّ کرده، و به‌جای آن قائل به تجزیۀ متافیزیکی از ماده و صورت شد. بیشتر فلاسفه  به راه ارسطو رفتند، درحالی‌که که فیزیک جدید با تحقیقات مبتنی بر مشاهده، جانب اتمیزم را می‌گیرد. این نوشتار درصدد صحت‌سنجی راه‌حلی است که علامۀ طباطبایی برای دفع تعارض مذکور بیان نموده است، و اینکه در فرض استحالۀ جمع میان دو نظریه، باید جانب کدام مکتب را گرفت. تحقیق حاضر با روش تحلیل مفهومی، گزاره‌ای و سیستمی به حلّ این مسائل می‌پردازد.به نظر می‌رسد راه‌حل علامه موجب تخریب و ناکارآمدی نظریّۀ «صورت» می‌شود. از نظر ارسطو، صورت، تمام حقیقت نوع است. لازمۀ این سخن آن است که صورت به سطح اتم، قابل فروکاهش نیست؛ زیرا هیچ اتمی به تنهایی تمام حقیقت جسم و بنیاد نوعیّت آن نیست؛ به عنوان مثال اتم یک «انسان» تمام حقیقت انسان را تشکیل نمی‌دهد.

the conflict between atomism in physics and aristotelian theory of form: an evaluation of allameh tabatabaei’s solution

in ancient times, atomists believed that objects were composed of minuscule, invisible, and indivisible particles known as atoms into which any substance could be broken down. aristotle, on the other hand, rejected the physical breakdown of matter and advocated for a metaphysical analysis of matter and form. the majority of philosophers aligned with aristotle’s viewpoint. however, modern physics, relying on observation-based research, tends to lean towards atomism.this paper aims to assess the solution proposed by allameh tabatabaei to reconcile the conflict between these two theories and determine which perspective should be favored when faced with irreconcilable differences. the study utilizes conceptual, propositional, and systemic analysis methods to address these issues.it becomes apparent that tabatabaei’s solution undermines and renders the theory of form ineffective. according to aristotle, form constitutes the complete reality of a species. this implies that form cannot be reduced to the atomic level, as a single atom cannot represent the entirety of a body’s reality and the foundation of its species. for instance, one atom of a human does not encompass the entire essence of a human being.