بررسی تطبیقی آرای ملاصدرا و ابن‌‌سینا در باب بداهت جهان خارج

فیلسوفان مسلمان «محسوسات»، یعنی قضایای ناظر به جهان خارج را «بدیهی ثانوی» تلقی کرده‌اند، از نظر ابن‌سینا بدیهیات ثانویه هرچند استدلال‌پذیر هستند، اما نیاز به استدلال ندارند و به همین جهت بدیهی‌اند؛ اما از نظر ملاصدرا، بدیهی واقعی منحصر در «اولیات» است، و بدیهیات ثانویه در واقع «نظری» هستند، از این رو ابن‌‌سینا وجود جهان خارج را بدیهی و ملاصدرا آن را نظری و نیازمند برهان می‌داند. در این پژوهش با اقامه دلایلی نشان داده‌ایم نظر ابن‌سینا هم تناقض‌آمیز و هم مستلزم نسبیت و تشکیک در بدیهیات است که هیچ کدام قابل دفاع نیست؛ لذا هم‌داستان با ملاصدرا معتقد هستیم که: بدیهیات ثانویه واقعا بدیهی نیستند و نظری هستند؛ تشکیک و نسبیت در بدیهیات درست نیست و بدیهی واقعی منحصر در «اولیات» است و «وجود جهان خارج» نظری و نیازمند برهان است. در این مقاله از روش تحلیلی- تطبیقی- انتقادی استفاده کرده‌ایم.

a comparative study of mulla sadra and avicenna’s views on the self-evidence of external world

muslim philosophers have regarded sensations, also known as propositions concerning the external world, as secondary self-evident propositions. according to avicenna, although these secondary self-evident propositions are open to debate, they do not require further argumentation and are therefore considered self-evident. however, mulla sadra posits that real self-evident propositions are exclusive to primary self-evident propositions, while secondary self-evident propositions are inherently theoretical. consequently, avicenna deems the external world to be self-evident, whereas sadra perceives it as theoretical and in need of proof. our aim is to demonstrate that not only is avicenna’s perspective contradictory, but it also necessitates relativity and gradation of self-evident propositions, both of which are untenable. we concur with sadra’s viewpoint that secondary self-evident propositions are not truly self-evident but rather theoretical. moreover, we reject the notion of relativity and gradation in self-evident propositions, affirming that genuine self-evident propositions are exclusive to primary self-evident propositions and that the existence of the external world is theoretical, requiring proof. this article employs an analytical-comparative-critical approach.