تحلیل و نقد نظریه ی «عدم امکان شناخت ذات الهی از منظر فخر رازی»

پژوهش حاضر به دنبال پاسخ گویی به دو سوال «امتناع شناخت ذات الهی به چه معنا است؟» و «این امتناع چه دلایلی دارد؟» شکل گرفته و در فرآیند پژوهش داده های زیر به دست آمده است، دلایل فخر مبنی بر شناخت ناپذیری ذات مخدوش به نظر می رسد چرا که: مبنای غیریت ذات و صفات و وجود ماهیت در خدای متعال قابل خدشه است، اعتقاد بر عدم شناخت کنه ذات مساوی با تعطیل شناخت در مورد موجود بسیط است، تصورناپذیری خدای متعال صحیح است اما ممکن است راه های دیگری برای شناخت وجود داشته باشد، برخی از دلایل نیز مبنی بر مقایسه است و بیش تر جنبه ی مثال دارد تا دلیلی مستقل، بنابراین داده ها و نتایج به نظر می رسد فخر رازی در مسئله سیری خطی نداشته و در برخی موارد متمایل به امکان شناخت ذات الهی نیز هست. فخر رازی با سامان دهی نظام شناخت بر مبنی فنا و به دلیل مشکلات موجود در اعتقاد به عدم امکان شناخت ذات، از عدم امکان دست برمی دارد که موضوع پژوهشی دیگر از نگارندگان خواهد بود.

A Critical Analysis of Fakhr alDīn alRāzī’s View on the Impossibility of Knowability of the Divine Essence

The present research seeks to answer the two questions from “What does the impossibility of knowledge of the divine essence mean?” and “What are the reasons for this impossibility?” The following conclusions have been obtained in this research: the nonidentity of essence and attributes, and the nonidentity of existence and quiddity in God cannot be accepted; the inconceivability of God essence is true, but there may be other ways of knowing Him. Furthermore, some of Fakhr alDīn alRāzī’s reasons are similar to like examples than independent reasons. Therefore, the data and results seem to show that Fakhr alDīn alRāzī does not have a consistent manner on the issue and in some cases believes in the knowability of the divine essence. The authors will address the possibility of the knowability of the divine essence from the perspective of Fakhr alDīn alRāzī in another independent study.