بررسی انگاره «تفسیر به رای بودن» برداشت‌ها و تاویلات عرفانی با تاکید بر آراء ملاصدرا

تاویل، صورت عمیقی از تفکر است که از راه قابلیت­های ادراکی انسان در پی کشف نانوشته­های متن است. گاهی تاویل­های عرفا و حکیمان مورد نقد واقع شده و آن­ها را تفسیر به رای و تحریف معنوی قرآن و یا تاویل­هایی ذوقی و بدون منطق عقلانی شمرده­اند. هدف این مقاله بررسی این انگاره است و برای بررسی آن در پی استنباط منطقی از تاویل متن و استخراج برخی قواعد تاویلی با تکیه بر آراء صدرالمتالهین است..روش تحقیق، توصیف و تحلیل و استنباط قواعد با محوریت تاثیر مبانی شناخت(شناخت قرآن، هستی و انسان) بر تاویل است. بر مبنای قرآن شناختی دو قاعده صحت استناد به همه لوازم کلام خداوند و نیز نظریه روح معنی و بر مبنای هستی شناختی و تطابق عوالم هستی و حجیت قالب وحی (علاوه بر محتوای آن)، قاعده تغییر زمینه متن و بازسازی الفاظ در زمینه متناظر وبر مبنای اصالت وجود و اعتباریت ماهیت، و نیز مراتب وجود،قاعده توجه به اعتبارات عالم عقل و بر مبنای معرفت شناختی قوای ادراکی انسان، لزوم ضابطه مندی تاویل، از جمله قواعدی است که منطق تاویل را در فهم آموزه­های دینی شکل می­دهد. توجه به این قواعد می­تواند تا حد زیادی، اتهام تفسیر به رای و ذوقی دانستن و بی اعتنایی علمی به تاویل­ها را برطرف کند و به فهم عمیق­تر آموزه­های دینی یاری رساند.

A Study of the Idea of Mystical Perceptions and Interpretations as Eisegesis, Focusing on Mulla Sadra’s Views

Interpretation is a profound form of thinking seeking to discover the underlying layer of the text through human perceptual abilities. Interpretations of mystics and theologians have been sometimes criticized and considered as the eisegesis and spiritual distortion of Quran, or tasteful interpretations without rational logic. This article aims to examine the mentioned idea by providing a logical inference from text interpretation and the extraction of some interpretational rules based on Mulla Sadra’s Views. The research method is describing, analyzing, and inferring the rules, focusing on the effect of the bases of cognition on interpretation. The two rules of authenticity of all the words of God, the theory of spirit of meaning, the ontology and the conformity of the worlds of existence, the authority of the form (in addition to its content) of revelation, the rule of changing the context of the text, reconstructing the words in the parallel context, the originality of existence and the levels of existence, the rule of attention to the credits of the world of wisdom, the epistemology of human perceptual powers, and the need for standardized interpretation are the rules that shapes the logic of interpretation in understanding religious lessons. Attention to these rules can mostly remove the charge of eisegesis, tasteful interpretations, and scientific disregard to the interpretations and contribute to a deeper understanding of religious teachings.