عشق مجازی: چیستی و چرایی عشق مجازی در عرفان اسلامی (از ابتدا تا پیش از ابن عربی)

در متون عرفانی، عشق مجازی محبت شدیدی است که متعلق آن فردی از نوع انسان است. این عشق، تمام توجه عاشق را به معشوق معطوف می دارد؛ به گونه ای که عاشق جز معشوق نمی بیند و خواسته و اراده ای جز وصال و رضای او ندارد. پژوهش کتابخانهای پیش رو که با توصیف، تحلیل و نقد تدوین شده است، به چیستی عشق مجازی و چرایی ظهور و تاثیر آن در آثار عارفان مسلمان از ابتدای ظهور تصوف تا پیش از ابن عربی می پردازد؛ آنگاه با بررسی تاثیر ابن عشق در مراحل مختلف سلوک عرفانی به این نتیجه می رسد که بر اساس دیدگاه کارکردگرایانه، عشق مجازی سبب لطافت درون و آن نیز عامل ورود به سلوک عرفانی است؛ در اوایل سلوک، عشق مجازی آزمونی برای سنجش میزان پایبندی سالک به شریعت است؛ شریعتی که شاهراه طریقت است. در اواسط سلوک، عشق مجازی سبب گذر سالک از کثرات به وحدت است. برای عارف واصلی که به مقام جمع الجمعی رسیده، عشق مجازی سبب تعدیل عشق ربانی و آنگاه راه یابی او از مقام فنا به مقام بقاست. در نهایت سالک می‌تواند در هر مرحله از مراحل سلوک عرفانی عشق مجازی را تجربه کند که به لحاظ ماهوی و دلیل ظهور متمایز از مقامات مافوق و مادون است.

Metaphorical Love: The Why and What of metaphorical Love in Islamic Mysticism

In mystical literature, metaphorical love is a form of extreme affection that the one attached to it is of human kind. This type of love directs all the affection towards the loved one such that the lover sees none but the lover and has no wish or desire except union with her and seeking her satisfaction. The following research studies the nature of metaphorical love and the rationale for its appearance and its impact on Muslim mystics’ works since the emergence of Sufism until Ibn Arabi. Then, by examining the impact of this type of love on different stages of spiritual journey (soluk), the study concludes that based on a functionalist point of view, metaphorical love brings about a softness of heart within one’s soul that is a prerequisite of the spiritual journey. At the early stages of spiritual journey, metaphorical love would be a trial for testing the mystic wayfarer’s loyalty and his/her adherence to Shariat (Islamic law), a type of Shariat that is the main road of the Taqriqat (spiritual path). In the middle of spiritual journey, metaphorical love can help the mystic pass from diversity (kasrat) to unity (vahdat). For the united mystic, metaphorical love adjusts divine love that leads to his passing from fanaa (passing away or annihilation) to baqaa (subsistence or permanency). Finally, the mystic can experience the metaphorical love at any stage of his spiritual journey that due to its nature and rational is distinct from higher and lower positions.