کارکردهای کلامی تاویل در دیدگاه فیض کاشانی

مسئلۀ اصلی نوشتار حاضر تبیین نقش تاویل در اندیشۀ کلامی فیض کاشانی است. بدین ترتیب که نگارنده در تلاش است که مبتنی بر آثار این متکلم شیعی، به استخراج دیدگاه او در چگونگی ارتباط کلام و تاویل بپردازد. این متکلم عارف، تاویل‌پژوهی را رهیافتی در جهت فهم دین می‌داند؛ به‌طوری‌که غفلت از آن متکلم را در مسیر انجام رسالت‌های کلامی خویش به مخاطره می‌اندازد. می‌توان گفت سهمی که تاویل در فهم و تبیین و نیز تنظیم عقاید دینی دارد، به عنوان دو کارکرد اساسی تاویل در کلام‌پژوهی فیض است. در نظر او متکلم با غفلت از بحث تاویل، همچون کسی است که دین را در تاریکی می‌شناسد. تمثیل او به داستان مولوی در باب فیل و خانۀ تاریک، در فهم این مسئله نقش کلیدی دارد. سومین کارکرد تاویل از رهگذر مباحث انسان‌شناسی تشریح می‌شود. انسان به عنوان فاعل تاویل و تنها موجودی که تاویل‌گر است، خود نیز از ساختاری تشکیکی برخوردار است. نقش تاویل نفس در غایت علم کلام از ثمرات پیوندی است که بین کلام و تاویل برقرار می‌شود. سیر تاویل نفس آدمی سیری زیبایی‌شناسیک و هنرمندانه است.

The Fayz Kashani’s Views on Theological Implications of Hermeneutics

The main issue pursued in the present study is to clarify the role of hermeneutics in the theology of Fayz Kashani. In this regard, we have attempted to extract his views on the relationship between hermeneutics and theology. For him, hermeneutics is a way to understand the religion, and ignoring it jeopardizes a theologian’s theological missions. The role hermeneutics plays in clarification, regulation, and interpretation of religious beliefs has a major position in Fayz’s theological works. In his views, a theologian ignoring hermeneutics is like a man who is seeking religion in darkness. His reference to Rumi’s story of elephant in the dark room illustrates this issue. The other implication of hermeneutics in his views is elaborated through anthropological issues.