قواعد حقوق جنگ در اندیشه فقهای شیعه و مقایسه آن با قوانین حقوق بشردوستانه در عصر حاضر

بسیاری از محدودیت ها و مبانی حقوق جنگ یا حقوق بشر دوستانه در عصر حاضر، که تنها در دو سده پیش مورد توجه جامعه غرب و سازمان-های جهانی قرار گرفته است، در قوانین فقهی اسلام و از جمله در متون شیعی وجود دارد . دراین زمینه فقهای شیعه در این خصوص مباحثی را، البته نه بصورت مستقل بلکه بطور پراکنده در ابواب فقهی جهاد گنجانیده اند . توجه به سیر تاریخی شکل گیری مباحث مربوط به حقوق جنگ در اسلام نشان می دهد که مسلمانان نسبت به جامعه غربی در زمینه مباحث مربوط به قوانین و مقررات جنگ و صلح پیشگام بوده و سابقه بسیار طولانی دارند با این وجود منکر آن نمی توان بود که در متون و میراث شیعه درباره مباحثی مانند«السیر» یا همان «حقوق اسلامی جنگ» تالیفاتی مستقل تدوین نشده است .این امر عمدتا بدان دلیل است که جامعه شیعی در طول تاریخ اسلام به دلیل روند حوادث سیاسی و عدم دستیابی به حکومت، جز در چند برهه و نیز خفقان سیاسی، باب مربوط به جهاد را به روایاتی در احکام حکومتی مانند مشروعیت جهاد و جنگ در دوران غیبت ، لزوم و وجوب جهاد در دوران غیبت و ... منحصر ساخته اند و نهایتا در حاشیه اشاره ای اجمالی و محدود نیز به مسایل حقوقی جنگ مانند احکام اهل البغی، نحوه رفتار در دارالحرب با غیر نظامیان ، وضعیت اسرا، غنایم، زنان و کودکان ، ...داشته اند . در این پژوهش سعی شده با بررسی و جستجوی اجمالی این مساله در متون فقهی و روایی شیعه، به مجموعه ای از این مباحث دست یابیم در این خصوص روشن گردید که اولا میراث تمدنی شیعه در مبانی حقوق جنگ اگر چه به صورت پراکنده، مشحون از قواعد انسانی و محدویت های رفتاری در جنگ ها ست. ثانیا یک بررسی اجمالی معاهدات و احکام و قوانین بشردوستانه و حقوق جنگ در عصر حاضر نشان می دهد که احکام مربوط به جنگ در اسلام و در اندیشه شیعه در قیاس با قوانین موضوعه حقوق بشر دوستانه و مقررات و معاهدات بین المللی عصر حاضر نه تنها منطبق بلکه بر پایه ملاحظات اخلاقی و بشر دوستانه تری استوار یافته است .