تعریف فقهی غرر از دیدگاه فقیهان شیعه‏

بر اساس روایتی از پیامبر اکرم و اجماع فقهای فریقین، غرر به عنوان یکی از اسباب بطلان بیع و سایر معاملات معاوضی و بلکه غیر معاوضی شناخته شده است. اما اینکه ماهیت غرر چیست؟ با وجود اهمیتی که دارد، کمتر محققی یافت می‌شود که به شناخت حقیقت آن پرداخته باشد؛ و کمتر مقاله‌ای است که با تبیین ماهیت غرر، به ارائه تعریف «جنس و فصلی» آن پرداخته باشد. این پژوهش سعی کرده است با گردآوری دیدگاه‌های فقیهان در توصیف غرر و ارائه تحلیلی مبسوط از کاربرد آن در فقه، جنس و فصل ماهیت غرر را معین سازد. این تحقیق توانسته است گفتار فقیهان در باب جنس غرر را: «بیع»، «معاوضات»، «ما»ی موصول، «کلّ» و «احتمال» احصاء نماید و از این بین، با استناد به سیره فقیهان در فقه، لفظ «کل معاوضه و ما فی حکمها» را جنس غرر قلمداد کند. همچنین، دیدگاه فقیهان در مورد فصل غرر را در موارد «عدم امکان ضبط و تحصیل با مقدار» یا «ایمن‌نبودن از تلف قبل از تسلیم»، «منجرّ به تنازع‌شدن»، «چیزهای درهم و پیچیده»، «داشتن خطر»، «مجهول‌الحصول»، «مجهول‌الحصول یا مجهول‌القدر»، «[سزاور] اجتناب عرفی»، «جهل‌الحصول» منحصر دانسته، در نهایت فصل‌‌های «مجهول‌الوجود»، «مجهول‌الحصول» و «مجهول‌القدر» را برای غرر برگزیند. از دیدگاه این پژوهش، تعریف فقهی غرر با استناد به سیره عملی فقیهان چنین است: «کلّ معاوضه و ما فی حکمها مجهول فیها وجود احد العوضین او حصوله او قدره». حاصل این پژوهش در اجرای دقیق‌‌تر قاعده در مسائل فقهی کاربرد خواهد داشت و به منزله ضابطه‌ای پویا بدان استناد خواهد شد.

the jurisprudential definition of gharar (risk taking) from the point of view of shia jurists

according to a narration of the holy prophet and the consensus of the jurists of the two major denominations (of shi’a and sunni), gharar (risk taking) is known as one of the reasons for the invalidity of transactions. but what is the nature of gharar?despite its importance, there are few researchers who have studied its truth and definition; this research has tried to determine the nature of gharar by gathering different views on the definition of gharar and providing a detailed analysis of its application in jurisprudence. this research has been able to compile the sayings of the jurists in description of gharar and by providing an analysis of its application in jurisprudence, to determine the genus and nature differentia of gharar, sale, barters (mu’āwiḍāt), as well as the point of view of jurists about the differentia of gharar in cases such as impossibility to measure or non safety of annihilation before deliverance or leading to the conflict or complicated and confused things or having risk or something that its attainment is unknown or something that its access or its amount is unknown or deserving to be avoided by custom or its attainment being unknown. from the point of view of this research the jurisprudential definition of gharar according to the practical method of jurists is as follows: every exchange and anything related to it in which the existence, occurrence or value of one of the two substitutes is unknown. the result of this research will be used in the more precise implementation of the rule in jurisprudence issues and will be cited as a dynamic rule.