امکان‌سنجی استنادپذیری ادله الکترونیک در فقه،با نگاهی به قانون تجارت الکترونیک ایران

در عصر حاضر همزمان با توسعه گسترده فناوری اطلاعات، «اسناد الکترونیک» به‌طور روزافزون در حال تولید و ذخیره‌سازی هستند. ارزش اثباتی اسناد مزبور به‌عنوان یکی از ادله اثبات دعوی توسط قانون‌گذار در قانون تجارت الکترونیک ایران پذیرفته شده است؛ این در حالی است که تاکنون به مساله اعتبارسنجی ادله الکترونیک از منظر فقه به‌طور کاملاً مستقل و منقح پرداخته نشده است. فقها حتی درباره اعتبار مخطوطات و اسناد دست‌نویس و استنادپذیری آن‌ها در محاکم قضایی با یکدیگر همداستان نبوده و در این زمینه اختلافاتی آشتی‌ناپذیر دارند و عمده دلیل آنان نیز وجود امکان تزویر و احتیال در این اسناد است که آنان را بی‌اعتبار می‌سازد.این نوشتار با روش تحلیلی پس از جمع‌آوری اقوال فقها دراین‌باره و نقد و بررسی آن‌ها، به این نتیجه دست می‌یابد که اسناد مکتوب خصوصیتی نداشته و از این حیث می‌توان آن را مشابه اسناد الکترونیک قلمداد کرد و اگر آنگونه که در قانون تجارت الکترونیک آمده است، نسبت به حفاظت از مندرجات اسناد یادشده اقدامات تامینی مناسبی صورت بگیرد، می‌توان اسناد الکترونیک را به‌عنوان یکی از ادله اثبات دعوی (چه به‌طور مستقل و چه به‌عنوان قرینه‌ای موثر در علم قاضی) به‌حساب آورد و برای اثبات ادعا در محاکم قضایی بدان تمسک جست؛ چه، استفاده از داده‌پیام مطمئن و رمزنگاری‌شده، امکان جعل و تزویر را حتی نسبت به اسناد کتبی به میزان قابل‌توجهی کاهش خواهد داد.

A Feasibility Study on Reliability of Electronic Evidence in Jurisprudence, with a Glance at the Law of Electronic Commerce in Iran

Nowadays, with the widespread development, “electronic documents” are increasingly produced and stored. In the Iranian Electronic Commerce Law, the probative value of documents as evidence in substantiation of claims has been accepted by the legislator; the issue of accreditation of electronic evidence from the perspective of jurisprudence has not been addressed.Their main reason for this is the possibility of forgery and fraud in documents, which makes them invalid. After collecting the remarks of the jurists in this regard and reviewing and examining them through an analytical method, we have concluded that the written documents do not have any superiority over electronic ones and thus, both of them should be treated and if appropriate safety measures are taken in order to protect the contents of the documents, electronic documents can be considered as the evidence in substantiation of claims (either independently or as a conjecture which will have impact on the judge’s decision), and then this kind of documents can be relied on to prove the claim in the courts