باز پژوهشی در ارکان ماهوی احسان از منظر فقه امامیه و نظام حقوقی ایران

قاعده احسان، مسقط ضمان است؛ به همین جهت شناخت ماهیت آن، برای انطباق مصادیق و موضوعات فقهی و حقوقی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است؛ تا زیان‌دیده به صرف صدور عمل نیکو از سوی عامل، غیر محقّ محسوب نشود و حقّی از وی پایمال نشود.این پژوهش با روش تحلیلی توصیفی و مطالعه کتابخانه‌ای، ارکان ماهوی احسان را بررسی کرده ‌است و در نهایت ارکان شش‌گانه‌ ای را برای آن شناسایی کرده است که عبارتند از: 1. احسان به غیر؛ 2. جلب منفعت یا دفع ضرر؛ 3. قصد احسان در اقدام به عمل؛ 4. عدم استحقاق احسان‌شونده به احسان؛ 5. عدم تعیین اجرت و اخذ آن؛ 6. دور بودن عمل از هرگونه قبح و سوء. بنابراین اگر عمل انجام شده دارای ارکان مذکور نباشد یا پس از تحقق عمل، خللی به ارکان مذکور وارد آید، مشمول قاعده مذکور نخواهد بود و واضح است که اثر اسقاط ضمان در فرض بروز خسارت را نیز در بر نخواهد داشت.

A Further Research on the Essentials of the Rule of Iḥsān (Benevolence) from the Perspective of Imāmī Jurisprudence and the Iranian Legal System

The rule of iḥsān (benevolence)’ is the waiver of surety; therefore, knowing its nature is of special importance for the application of jurisprudential and legal examples and issues; However, the essentials of this rule have not been enumerated in the works of Imāmī jurists and legalists.This research has been conducted by descriptive analysis and library stud and has examined the essentials of the rule of iḥsān and finally numerated the six pillars of the rule as follows: 1. Benevolence to others; 2. Gaining profit or repelling loss, 3. Intention of benevolence in taking action, 4. Lack of entitlement to benevolence by the receiver of benevolence, 5. Failure to determine the reward and receiving it, 6. Avoidance of any decency and abuse in action. Therefore if the abovementioned elements are violated, the action will not be subject to the mentioned rule and it is clear that it will not have the effect of waiving the surety in case of damage.