عقل در مبانی تحلیل اقتصادی حقوق در مقایسه با حقوق اسلامی (با تکیه‌ بر انگاره‌های علامه طباطبائی (ره))

تحلیل اقتصادی حقوق تلاشی جذاب و چالش‌برانگیز برای به کار گرفتن مفاهیم و روش‌های استدلال اقتصاد مدرن مبتنی بر عقل اقتصادی یا عقل ابزارگرا است تا فهمی عمیق‌تر و عقلانی‌تر نسبت به مشکلات حقوقی به دست آید آنچه در نگاه رویکرد شناسی به این مکتب مشهود است اهمیت مقاصد و اهداف در حکمت عملی (بایدها و نبایدها) و نقش عقل به عنوان طراح ابزارهای تامین مقاصد است  که دید بشر را گسترش می‌دهد و از جمود خارج نموده و همواره بشر را به طراحی ابزارهایی بهتر رهنمون می سازد؛ حال تبیین چنین جایگاهی برای عقل انسان در فلسفه فقه نیازمند مداقه و بررسی است. آنچه از بررسی مکاتب فقه و حقوق اسلامی به دست می‌آید آن است که در  فقه اسلامی مکتب فقه مقاصدی و دیدگاه علامه طباطبایی(ره) چنین رویکردی را دارد و این عقل بشر است که ابزارهای لازم را برای وصول به غایات مدنظر طراحی و جرح‌وتعدیل می‌نماید لذا به نظر می‌رسد عقل ابزارگرا از این حیث مورد تایید شارع باشد وبرخی تعابیر مانند مصالح مرسله واستصلاحات  ... نیز با همین رویکرد مطمح نظر اندیشمندان مسلمان بوده است و نظریه اعتباریات مرحوم علامه طباطبایی نیز با مکتب فقه مقاصدی قرابت مبنایی دارد.

The intellect in the Fundamentals of Economic Analysis of Law in Comparison with Islamic Law (Based on Allameh Tabataba’i’s Ideas)

An economic analysis of rights is an attractive and challenging attempt to apply the concepts and methods of reasoning in modern economics based on economic reason or instrumental reason in order to obtain a deeper and more rational understanding of legal problems.What is evident in this approach to the school is the importance of goals and objectives in the practical wisdom (the do’s and don’ts) and the role of reason as the designer of the means of providing purposes that extends the human vision, saves it from rigidity, and always directs mankind to design better tools. The explanation of such a position for human reason in the jurisprudence philosophy needs to be investigated. What is being studied by the schools of jurisprudence and Islamic law is that in the Islamic jurisprudence the school of jurisprudence and the viewpoint of Allamah Tabatabai (RA) follow such an approach, and it is the human intellect that has the means and plans to achieve the intended ends.