نسبت سنجی قاعده ی نفی حرج و ادله‌ی محرمات

قاعده ی نفی حرج از قواعد مسلّم و امتنانی است که با حکومت بر ادله ی اولیه ی احکام، الزامِ انجام دادن تکالیفِ دشوار را برمی دارد. در حاکمیت قاعده ی نفی حرج بر واجبات تردیدی نیست؛ اما در مورد رابطه ی آن با ادله ی اولیه ی محرمات، اتفاق نظر وجود ندارد. ظاهر گفتار برخی فقیهان، حکومت قاعده ی یاد شده بر ادله ی محرمات است که بر اساس آن، مکلف می تواند با استناد به حرج، مرتکب محرمات شود. پذیرش این نظر، نتایجی ناپذیرفتنی در فقه و ناسازگار با اخلاق به دنبال خواهد داشت. در این نوشتار، ضمن بیان ادله ی باورمندان به این سخن، مبانی آن مورد نقد و ارزیابی قرار گرفته است. با توجه به عدم اطلاق دلیل لاحرج نسبت به امور عدمی و نیز با دقت به مفهوم ادله ی اضطرار، به نظر می رسد ادله ی محرمات، تخصصاً از گستره ی حاکمیت قاعده ی یاد شده بیرون اند؛ و در صورت باقی ماندن تردید، اصل بر عدم رفع ادله ی محرمات توسط قاعده ی نفی حرج خواهد بود.

Evaluation of the Negation of Constriction (Nafyi Ḥaraj) Rule and Arguments for Prohibitions (Muḥarramāt)

Negation of constriction rule (qā‘idayi nafyi ḥaraj) is one of the indisputable and imtinānī (state or quality of being beholden) rules which, by ruling on the initial arguments, removes the obligation to perform difficult tasks. There is no doubt in the rule of ḥaraj over obligations, but no consensus has been reached on its relation to the basic arguments of prohibitions. Some jurists are seemingly declaring the rule of the abovementioned provision on the arguments of prohibitions, according to which the obligated person can commit prohibitions based on constrictions (ḥaraj). This view will bring about unacceptable consequences in jurisprudence and is incompatible with morality. In this thesis, while stating the arguments of the proponents of this statement, its principles have been criticized and evaluated. Considering the nonapplication of the argument of no constriction (lā ḥaraj) to nonexistent matters and also, taking into account the evidences of urgency, it seems that the arguments for prohibitions (muḥarramāt) are specifically beyond the scope of the mentioned rule. In case of doubt, the nonelimination of the arguments of prohibitions will be considered.