اصفهان، دارالعلم شرق در دوران صفویه

مقوله تعلیم و تعلم همواره در سرزمین ایران جایگاه خاصی داشته، چنانچه به گواهی تاریخ این سرزمین از عهد باستان مهد فرهنگ و هنر بوده و آثار و ابنیه و شخصیتهای فرهنگی و هنری فراوانی به جهانیان عرضه کرده است. لوحهای گلی باقیمانده، سرودههای آیین زرتشت، اشارههای تاریخی در کتب به جا مانده به صورت منثور و منظوم و دیگر ادله‌های تاریخی، وجود آموزش در ایران زمین را برای ما مبین و آشکار میسازد. البته با ورود اعراب و پذیرش دیانت اسلام امر آموزش متحول گردید و در پی آن، این محلهای فرهنگی به مساجد انتقال یافت چرا که در عهد پیامبر، مسجد نه تنها محل تجمع مسلمانان برای عبادت به شمار میآمد بلکه محل حل و فصل امور امت، تدریس و... نیز محسوب میگردید. پس از چند زمانی، مدارس برای تدریس مباحث اسلامی‌به پیروان این آیین نوظهور تاسیس گشت. این نهادها در هر دوره،‌ بنا به عظمت و قدرت حکومت وقت، مدارج صعود و افول را طی نمود تا این که در دوران صفویه که در این مبحث مدنظر میباشد،‌ به عالیترین سطح و مقام دست یافت، به گونهای که شهر پایتخت آن دوره یعنی اصفهان به صفت«دارالعلم شرق»مزین گشت. لازم به ذکر است بحث در خصوص مدارس در دورانهای مختلف، تنزل و ترقی آن، سبکهای معماری و.... نوشتاری مفصل را میطلبد، لذا ما برآنیم در این نوشتار همخوان با عنوان پژوهش این مقوله را در دوره تسلط سلسله صفویه که مکتب اصفهان در معماری و شهرسازی جاری است، به گونهای که در ادامه بدان اشاره خواهد شد، بررسی نماییم.