واکاوی شاخص‌های تراکم در محلات شهری جهت مهار پراکنده رویی (مطالعه موردی: منطقه 2 تهران)

امروزه با توجه به این که برنامه‌ریزی توسعه کالبدی شهر، به عنوان یک ضرورت اساسی در برنامه‌های توسعه شهری محسوب می‌شود، پراکنده‌رویی شهری به عنوان یکی از محوری ترین بحث‌ها در سراسر جهان مطرح است. این پدیده در اثر برهم کنش عوامل متعددی ظاهر می‌گردد و یکی از راهکارهای مدیریت، کنترل و کاهش اثرات منفی آن، شناسایی همین عوامل اثرگذار در بروز پدیده پراکنده رویی در شهرهاست. از این رو شناخت عوامل موثر در شکل‌گیری و گسترش شهرها می‌تواند در اتخاذ تصمیم‌های مناسب برای آینده آن‌ها کمک نماید. شهر تهران به عنوان پایتخت کشور طی سال‌های گذشته از نظر فیزیکی روند رو به رشد فزاینده‌ای را تجربه کرده است. به دلیل رانت‌های حاصل از رشد پراکنده و دست‌اندازی به اراضی اطراف که منجر به بروز ناهنجاری‌هایی در فرآیند رشد فیزیکی آن شده ، درک مکانیزم روند گسترش فیزیکی این شهر، از اهم اهداف تحقیق حاضر است. این پژوهش از نوع توصیفی-تحلیلی می‌باشد. در این راستا با تجزیه و تحلیل داده‌های تراکمی رشد هوشمند، شامل متوسط طبقات، ضریب تراکم، متوسط سطح اشغال مسکونی، تراکم خالص مسکونی (نفر در هر هکتار)، متوسط سطح مسکونی (مترمربع)، مساحت زمین مسکونی (هزار مترمربع)، تراکم ناخالص جمعیتی (نفر در هر هکتار)، تعداد قطعه مسکونی در محلات 14 گانه منطقه2 شهرداری تهران با استفاده از مدل تحلیلی الکتر و آنتروپی به بررسی موضوع پرداخته شده است. نتایج حاصل از پژوهش، رتبه بندی محلات 14 گانه منطقه 2 تهران از منظر شاخص های تراکمی بر اساس مدل الکتر را نشان داد. بطوریکه محلات اول تا چهارم که در قسمت شمالی منطقه واقع شده اند با تعداد چیرگی 10 الی 12وضعیت بهتری از نظر شاخص های تراکمی را به خود اختصاص داده اند.

analyzing the density indicators in urban areas for controlling sprawl (case study: district 2 of tehran)

introduction: today’s urban sprawl is a more challenging issue because urban physical development planning is a basic necessity of urban development plans. this phenomenon is caused by different factors that interact, and one of the strategies of management, control, and decreasing adverse effects is identifying these influencing factors in the emergence of urban sprawl. therefore, recognizing the effective factors in the formation and expansion of cities can be helpful in the suitable selection decisions for their future. as the country's capital in the past years, tehran experienced physical growth. because sprawl benefits and encroachment around land caused some crudity in the city's physical growth, understanding this city's mechanisms of physical expansion is the critical goal of this research. materials and methods: this research is a descriptive analytic one. in this regard, summative data of smart growth include average floor, compression ratio, residential average occupancy level, residential net density (persons per hectare), average residential area (square meters), residential land area (thousand square meters), gross population density (persons per hectare) have been analyzed. also, the number of residential plots in 14 neighborhoods of district 2 of tehran municipality using electre and entropy has been assessed. results and discussion: the research showed the ranking of 14 neighborhoods in the 2nd district of tehran from the view of density indicators based on the elector model. so that the first to fourth neighborhoods, located in the northern part of the region, with a number of 10 to 12 predominance, have a better situation in terms of density indicators. conclusion: the increase in density in the 2nd district of tehran has been associated with negative consequences instead of positive results, regardless of the network structures of roads, accesses, and development of public transportation. although policies to increase density have been taken in recent years, the lack of establishment of appropriate structures, especially in user distribution areas and the transportation system's defects, have caused severe disturbances. so, in this situation, the intensive growth of the city can be called a weak and incomplete approach.