دستگاه اطلاعاتی وجاسوسی ایران در گستره جغرافیای سیاسی اشکانیان

دولت اشکانی در بسیاری از جنبه‌های حکومتی و فرهنگی میراث‌دار دولت هخامنشی و سلوکی بود. از جملۀ این موارد دستگاه اطلاعاتی، خبرچینی و جاسوسی بود. با توجه به جنگ‌های متعدد و طولانی اشکانیان با سلوکیان و سپس رومیان و همینطور تمرکز دولت اشکانی بر درآمدهای گمرگی و تجاری، لزوم گسترش و پایش مداوم چنین دستگاهی بیش از پیش احساس می‌شد. اشکانیان گذشته از بهره‌مندی از تجارب پیشین در زمینۀ دستگاه جاسوسی، با گسترش سیستم اطلاعاتی، تلاش کردند با کنترل راه‌های تجاری و جلوگیری از تجارت مستقیم چین و روم، درآمدهای هنگفتی به خزانۀ خود سرازیر کنند. بخش عمده‌ای از این موفقیت، از طریق دستگاه اطلاعاتی و جاسوسی آنها حاصل می‌شد. این مقاله تلاش می‌کند با وجود کمبود فاحش منابع و آگاهی‌های تاریخی، در حد امکان برخی زوایای پنهان موضوع را مورد بررسی قرار دهد. بر اساس نتایج به دست آمده، اشکانیان از دستگاه جاسوسی خود در زمینۀ کنترل راه‌های تجاری، برتری نظامی در جنگ با رومیان، تداوم برتری تجاری و افزایش درآمدهای گمرگی بهره می‌بردند.