جهانی‏شدن و هویت ملی در کُتُب درسی علوم اجتماعی دوره های تحصیلی

مقاله حاضر به بررسی رابطه میان جهانی‏شدن و هویت ملی در کُتُب درسی علوم اجتماعی دوره های ابتدایی، راهنمایی، متوسطه و پیش‌دانشگاهی می پردازد. امروزه هر چند ایده غالب، بیانگر نوعی خاص‌گرایی فرهنگی است؛ عام گرایی فرهنگی نیز با تاکید بر انطباق، تفاهم و آمیزش به صورت یک پروسه موازی در حال باز تولید مستمر است. جوامع چند قومی به منظور دست یابی به تعادل سامان‌مند در زمینه هویت ملی باید با تاکید بر عام‏گرایی فرهنگی در داخل و تولید هویت متکثر، توان رقابت و نوسازی خود را افزایش دهند. این در حالی است که گفتمان ناسیونالیستی حاکم در ایران که در برنامه درسی هم لحاظ شده است سرزمین مدار و مبتنی بر نوعی «قوم مداریِ» افراطی می باشد که مجالی به تکثر و آمیزش فرهنگی نمی دهد و درصدد نابودی تفاوت های فرهنگی و قومی است. در این مقاله گفتمان مذکور به چالش کشیده می شود و استراتژی های فرهنگی و آموزشی در زمینه کم و کیف هویت ملی متناسب با عصر اطلاعات و جهانی‏شدن مطرح می گردد. در بخش اولِ مقاله رویکرد نظری تحقیق، تیوری های جهانی‏شدن و هویت ملی و تقابل این دو مفهوم بررسی شده است؛ در بخش دوم با روش مطالعه اسنادی و با استفاده از تکنیک تحلیل محتوا، وجود مفاهیمی از قبیل بیگانه هراسی، تلقی یک سویه مثبت گرایانه به جانب خود و القای جایگاه مطلق ایران در نظام بین-الملل در کُتُب درسی علوم اجتماعی مقاطع ابتدایی تا پیش‌دانشگاهی مورد ارزیابی قرار گرفته و تایید می شود. بخش سوم به ارایه راهکارها اختصاص داده شده و به دلیل تناسب با فرایند جهانی‏شدن، ناسیونالیسم مدنی در حوزه هویت ملی مطرح می شود که می تواند زمینه بومی‌ماندن برنامه درسی را در عصر مدرن فراهم آورد.