تبیین دین‌داری مردم جهان براساس الگوی نظری تعاملات فرهنگی در یک مطالعه بین کشوری

از جمله موضوعات بحث‌ برانگیز جامعه‌شناسی دین میزان دین‌داری مردم جوامع گوناگون است. هریک از تئوری‌های مطرح شده در این حوزه مطالعاتی چالش‌های جدی دارد، به نحوی که میزان دین‌داری و عوامل موثر بر آن در پرده‌ای از ابهام فرو رفته است. هدف این مقاله ارائه توصیفی روشن‌تر از میزان دین‌داری مردم کشورهای جهان و تبیین شفاف‌تر این پدیده می‌باشد. در این راستا، از خلال ارزیابی انتقادی تئوری به‌روز شده مدرنیزاسیون، الگوی نظری تعاملات فرهنگی معرفی می‌شود. در بخش چارچوب نظری با انتخاب متغیر جهانی شدن فرهنگی به‌عنوان متغیر مستقل و متغیرهای زمینه‌ای مرتبط با این مفهوم، فرضیه‌ها و مدل تحلیلی ارائه می‌شود. پس از آن برای آزمون این فرضیه‌ها به داده‌هایی که از پیمایش‌های جهانی در اختیار محققان قرار دارد، مراجعه نموده، تا ضمن ترسیم کلی میزان دین‌داری مردم جوامع، قدرت تبیین‌کنندگی الگوی نظری تعاملات فرهنگی آزمون شود. یافته‌های توصیفی این بررسی نشان می‌دهد که به‌طور کلی میزان پایبندی مردم کشورها نسبت به جنبه‌های رفتاری و ارزشی دین‌داری، کمتر از اعتقادات مذهبی به‌ویژه باور به خداوند می‌باشند. یافته‌های تبیینی تحقیق نیز نشان می‌دهد که چارچوب نظری تعاملات فرهنگی، الگویی نسبتاً توانمند در تبیین واریانس دین‌داری مردم جهان است. همچنین این مدل نظری تفسیر متفاوتی از نقش و جایگاه متغیرهای توسعه انسانی و تنوع و تکثر مذهبی که مورد توجه تئوری روزآمد شده مدرنیزاسیون و نیز نظریه بازارهای مذهبی است ارائه می‌کند.