ماهیت بشر و نظریه سیاسی از دیدگاه فارابی

ارتباط ماهیت بشر و نظریۀ سیاسی یکی از مباحث مهم در مطالعۀ تحلیلی هر نظریه سیاسی است. اندیشمندان سیاسی معمولاً مشروعیت نظریه خویش، دربارۀ سیاست و حکومت را بر تبیینی خاص از ماهیت انسان‌ها بنا می‌نهند. پژوهش حاضر، آرای سیاسی فارابی، از اندیشمندان مهم سیاسی جهان اسلام، را از این دیدگاه بررسی می‌کند. نظریۀ سیاسی فارابی خصلتی جهان‌شمول دارد و این امر به دلیل برداشتی است که او از ماهیت بشر ارائه می‌دهد. در نظریه سیاسی فارابی، انسان‌ها به دلیل ماهیت خویش، برای رسیدن به سعادت نیازمند حضور در اجتماع هستند. در نتیجه تلقی او با تلقی‌های مدرن فردگرایانه از سیاست و حکومت در تعارض است. فارابی معتقد است انسان، برای شناخت سعادت به غیر خودش نیاز دارد و این نیاز، صرفاً از طریق ارتباط با عقل فعال، که خودش مخلوق خدای عالم یا همان سبب نخستین است، برآورده می‌شود. به این ترتیب، نظریۀ سیاسی فارابی ارتباط ویژه و مشخصی با مسئله توحید دارد. نظریه‌های سیاسی مدرن، عمدتاً به موضوع حاکم یا امام در اجتماعات سیاسی توجهی نمی‌کنند. اما اینکه چه کسی باید حکومت کند، برای فارابی اهمیت بسیاری دارد و نظریۀ او در این زمینه وام‌دار برداشتی است که او از ماهیت بشر ارائه کرده است.

Human nature and political theory from the perspective of Al Farabi

The relationship between human nature and political theory is recognized as one of the most important topics in analytical study of every political theory. Political scientists usually establish the legitimacy of their theory about politics and government based on a particular explanation of human nature. This study explores the political views of AlFarabi one of the most significant political thinkers of the Islamic world from this perspective. Farabi's political theory has a universal character and this is due to the perception that he offers with regard to the human nature. In political theory of AlFarabi, because of their nature, human beings require a presence in the society to achieve prosperity and happiness. As a result, Farabi's account of politics is collectivistic in nature and is at odds with the modern individualistic conception of politics and government. Farabi believes that the humankind, to recognize happiness, needs to others. This need is satisfied simply by connecting to the creative reason, which is itself created by God or Demiurge as the first cause. Hence, Farabi's political theory finds a certain special connection with the issue of monotheism. Modern political theories have mainly ignored the issue of ruler or leader of the political community. But for Farabi the question of who should rule is of utmost importance. In this case, he owes his political theory to the perception he offers of human nature.