از اخلاق اجتماعی عرفی تا اخلاق اجتماعی الهی مقایسه نظریه‌ اخلاقی دورکیم با نظام اخلاقی در سوره نساء

نظم در جامعه، منوط به وجود قواعد و هنجارها، و تربیت افراد برای پایبندی به آن قواعد است. در اسلام، چنین قواعد و تربیتی، ازسوی دین تدوین و به جامعه بشری ارائه شده است. با توجه به نیاز جامعه به انسان اخلاقی، در نبود روایت واحد و منسجمی از دین در جامعه مدرن، متفکرانی نظیر دورکیم تلاش کرده‌اند تا چارچوبی برای ساختن اخلاقی و اجتماعی کردن افراد منهای دین ارائه کنند. با توجه به‌ نوعی این‌همانی جامعه و خدا در نگاه دورکیم، جامعه ازسویی دارای قدرت و اعتبار تشریع قواعد و هنجارهاست و ازسویی تاکید بر قداست آن پشتوانه‌ تربیت اخلاقی افراد است. در مقابل و مبتنی بر قرآن کریم، انسان نمی‌تواند بدون قانون الهی و بدون رسولی که تبیین قانون و عدالت به او وابسته است، جامعه‌ای اخلاقی بسازد. دراین مقاله با استفاده از روش اسنادی و رویکرد تدبر سوره‌ای، گزیده‌ای از ساختار معنایی و ارتباطی سوره نساء، دیدگاه قرآن درباره نحوه پیاده‌سازی قانون در جامعه‌ ایمانی و التزام انسان به حقوق اجتماعی بررسی و به مقایسه با رویکرد تربیتی دورکیم پرداخته شده است. در دیدگاه دورکیم جامعه به‌جای خدا، اصناف شغلی به‌جای رسول خدا و نظم حقوق عرفی و مدنی جای نظام الهی را می‌گیرد.

from common social ethics to divine social ethics comparison of durkheim’s moral theory with the moral system in surah nisa

order in society depends on the existence of rules and norms, and training people to adhere to those rules. in islam, such rules and education have been compiled by the religion and presented to the human society. considering society’s need for moral man, in the absence of a single and coherent narrative of religion in modern society, thinkers such as durkheim have tried to provide a framework for moral construction and socialization of people minus religion. according to a kind of identity of society and god in durkheim’s view, on the one hand, society has the power and validity of legislating rules and norms, and on the other hand, emphasizing its sanctity is the basis of moral education of people. in contrast and based on the holy qur’an, man cannot build a moral society without divine law and without a messenger on whom the explanation of law and justice depends. in this article, using the documentary method and the approach of surah deliberation, an excerpt from the semantic and communicative structure of surah nisa, the qur’an’s view on how to implement the law in a faith society and human commitment to social rights have been examined and compared with durkheim’s educational approach. in durkheim’s view, society replaces god, trade unions replace god’s messenger, and the order of customary and civil rights replaces the divine order.