غلبه نگاه کارکردی به دین؛ عامل تقویت دین یا زمینه‌ساز عرفی شدن در جامعه ایران؟

محققان عوامل متعددی را در سطوح مختلف برای احتمال عرفی شدن جامعه ایران، مطرح کرده‌اند. یکی از عواملی که در حوزه دین می‌تواند احتمالِ روند عرفی شدن در جامعه ایران را تقویت کند، «غلبه نگاه کارکردی به دین» است. با تشکیل حکومت دینی و دخالت دین در عرصه‌های مختلف زندگی، برخی از دینداران برای نشان دادن مفید بودن دین و نیز حفظ و جلب مخاطبان، در رقابت با سایر مسلک‌ها، به معرفی کارکردی دین، به‌ویژه کارکردهای این‌جهانی آن که برای همگان محسوس و قابل درک است، رو می‌آورند. غلبه این نگاه، در تبیین و تحلیل دین می‌تواند درنهایت، اصالت ذاتی دین را با تردید روبه‌رو سازد و زمینه را برای حضور رقیب‌هایی که با تحمیل هزینه کمتری، توان برآوردن این کارکردها را دارند، فراهم سازد و درنهایت به تضعیف دین و زمینه‌سازی برای عرفی شدن جامعه بینجامد. بنابراین، دقت در نگاه کارکردی به دین، برای کاهش این اثر منفی، ضروری به نظر می‌رسد. حفظ هدف اصلی دین و تمرکز بیشتر در معرفی دین، بر اهداف اخروی آن، با توجه به تعالیم دینی و تفکیک کارکردهای اخروی و دنیوی هر یک از دستورهای دینی، از اثرگذاری این عامل بر روند عرفی شدن جلوگیری می‌کند.