آزادی بیان در جامعه اسلامی براساس تفسیری متفاوت از امر‌به‌معروف و نهی‌از‌منکر

با اینکه امروزه کمتر کسی است که ضرورت به کار گرفتن اصل «آزادی بیان» را جهت حفظ سلامت نظام سیاسی انکار کند، اما در عمل، هنوز در جمهوری اسلامی، اجماع فراگیری نسبت به لزوم صیانت از آزادی بیان شکل نگرفته است. شاید مهم‎ترین علت این کاستی، این باشد که در تاریخ معاصر ایران، اندیشمندانی که ترویج‌کنندۀ آزادی بیان بوده‎اند از استدلالات وارداتی استفاده کرده‎اند. حال آنکه می‌توان آزادی بیان را در پارادایم جامعه اسلامی براساس تاکید قرآن کریم و احادیث اهل‌بیت(ع) بر فریضۀ امر‌به‌معروف و نهی‌از‌منکر بنا نهاد. این فریضه که در قانون اساسی وظیفۀ همگانی دانسته شده، یک جنبۀ مهم سیاسی دارد که مستلزم تضمین آزادی بیان برای شهروندان است. پایه‌گذاری آزادی بیان بر این فریضه، گسترش آزادی بیان و کاهش محدودیت‌های آن را به دنبال خواهد داشت و باعث می‌شود که موانع موجود در برابر انتقادات سیاسی برطرف و صدای نخبگان خارج از حکومت شنیده و از اندیشه‌ها و نظرات آنان بهره‌برداری شود. در برابر آن، دفاع از آزادی بیان با استفاده از استدلالات وارداتی که در تمدن غرب شکل گرفته، از جمله فردگرایی و نسبی‌گرایی لیبرال، در عمل کارایی نداشته و مرزهای آزادی بیان را به‌ویژه پس از انقلاب اسلامی عقب رانده است. این مقاله با استناد به تحلیل‌های قرآنی و حدیثی تلاش می‌کند تا جایگاه مستحکم‌تر و گسترده‌ای برای آزادی بیان در نظام سیاسی اسلام ایجاد کند.

freedom of speech in islam: a different reading from enjoining good and forbidding evil

although nowadays the necessity of freedom of speech for safeguarding the health of a political system is not normally denied, still, there is no overwhelming consensus over the necessity of safeguarding the freedom of speech in the islamic republic of iran. perhaps the most important reason behind this shortcoming is that those thinkers who have been promoting freedom of speech used imported arguments. whereas it is quite possible to base our argument for freedom of speech on the islamic obligation of enjoining good and forbidding evil. this obligation which is known as a public responsibility in the constitution has a very important political dimension that entails safeguarding freedom of speech for citizens. basing freedom of speech on this obligation would guarantee an expansion of freedom of speech and reduction of its limits and would remove the obstacles in the way of political criticism, and would allow the elites outside the government to promote their thoughts and opinions which will be useful for society. in addition, it can be shown that this obligation outlaws any censorship of political writings. however, basing freedom of speech on the arguments that originated and formed in the western civilization such as individualism has not been successful.