بررسی تطبیقی «برساخت‎گرایی اجتماعی» و «نظریۀ اقتران شدید»: یک مطالعۀ تطبیقی در حوزۀ هستی‎شناسی اجتماعی

مقالۀ حاضر به معرفی و مقایسۀ پیامدهای نظری دو دیدگاه متفاوت در حوزۀ «هستی‎شناسی اجتماعی»، یعنی نظریۀ «برساخت‎گرایی اجتماعی» و نظریۀ «واقعیت‎های اجتماعی و اقتران شدید» می‎پردازد. هر دوی این نظریات قائل به فردگرایی هستی‎شناختی هستند، اما به سنّت‎های فکری متفاوتی تعلق دارند. برساخت‎گرایی اجتماعی بیش و پیش از همه متاثر از پدیدارشناسی اجتماعی آلفرد شوتس است. همچنین این دیدگاه از زمینۀ وسیع‎تر سنّت پدیدارشناسی ادموند هوسرل و برخی اندیشه‎های ماکس وبر تاثیر پذیرفته است. در مقابل، نظریۀ «اقتران شدید» ریشۀ در فلسفۀ زبان برخی اندیشمندان مسلمان دارد. در سنت تعلیمی مسلمانان، بیشتر مباحث مربوط به حوزۀ فلسفۀ زبان در دانش اصول فقه‎ تبلور یافته‎اند و این دیدگاه نیز تا حدّ زیادی از اندیشه‎های فلسفۀ زبانیِ میرزای نائینی و شهید محمدباقر صدر الهام گرفته است. در پژوهش حاضر، پس از ارائۀ تصویری از دو نظریۀ مذکور، با روشی مقایسه‎ای و تحلیلی، نشان داده خواهد شد که نظریات قائل به «فردگرایی هستی‎شناختی»، در عین وجوه اشتراک فراوان (نظیر تمرکز بر ذهنِ انسانی و قواعد حاکم بر آن)، ضرورتاً پیامدهای نظری و روش‎شناختی یکسانی به دنبال ندارند و ریشۀ این اختلاف پیامدها در مفروضات فلسفی متفاوت آنهاست.

The Comparative Investigation of Social Constructionism and Strong Association Theory: A Comparative Study in the Sphere of Social Ontology

This paper aims at introducing and comparing two ontologically individualist theories, namely the “social constructionism” and the theory of “strong association”. At the first section of the paper, it is emphasized that though both theories are committed to ontological individualism (as opposed to ontological holism), one of them traces its roots back to the phenomenological tradition (as developed by Edmond Husserl and his indirect pupil, Alfred Schutz). The other draws heavily on a number of theses in the philosophy of language as developed in the Islamic intellectual tradition. In this theory, the points of focus have been Mirza Na’ini and Muhammad Baqir al-Sadr. Taking benefit of a comparative-analytic method, we have shown that while there is a common ground (ontological individualism) on which both theories have stood, their methodological consequences are different. At last, it is suggested that the different philosophical foundations of these two theories might account well for their divergent methodological implications.