واکاوی و نقد نظریّۀ «تفکّر اجتماعیِ» علّامۀ طباطبایی (ره)

از نظر علّامۀ طباطباییw، تنها راه دستیابی به دانش مطلوب در جامعه و تمدّن اسلامی روی آوردن به «تفکّر اجتماعی» است. همچنین مهم‌ترین −اگر نگوییم یگانه− عامل اختلاف و تشتّت فکری میان اندیشمندان مسلمان اعم از اهل حدیث، متکلّمان، فیلسوفان، و عارفان، روی‌گردانی از تفکّر اجتماعی است. «تفکّر اجتماعی» با ویژگی‌هایی که ایشان برای آن برشمرده است اصطلاحی است نامعمول و خاصِّ خود ایشان برای اشاره به دیدگاهی دارای آثار عمیق و گسترده و شایان تامّل و بررسی. در این مقاله کوشش شده است با مراجعه به آثار گوناگون ایشان با روش تحلیل اسنادی و با رویکردی انتقادی گزارشی روشن از دیدگاه ایشان ارائه شود، ابعاد گوناگون و اهمّیّت آن خاطرنشان گردد، تحلیل و نقدی از آن به دست داده شود، و سرانجام پاره‌ای از ابهام‌های باقی‌مانده در آن و پرسش‌های فراروی آن بیان گردد.

A Critical Analysis of Allameh Tabatabaei’s Theory of “Social Thinking”

In the view of Allameh Tabatabaei, the only path to achieving desired knowledge in the Islamic society and civilization goes through “social thinking”. Also, the main, if not the only, element in difference and disagreement among Muslim thinkers including theologists, philosophers, mystics, and hadith scientists, is indifference toward social thinking. “Social thinking” with the characteristics that Tabatabaei attributes to it is an uncommon term he uses to describe an approach with deep and broad impacts. In the present paper, I adopt document analysis with a critical approach in order to give a clear understanding of his view, and then to present an analysis and critique of his work, and finally to deal with a number of ambiguities in his theory.