مولفه‌های نظریه هنجاری رسانه‌های جمعی در قرآن کریم

رسانه‌های جمعی در دنیای کنونی نقش بی‌بدیل و روزافزونی در زندگی اجتماعی انسان دارند، جهت‌گیری رسانه‌های جمعی نیز در بعدهای مختلف، متاثر از نظام هنجاری حاکم بر آن است. نظریه‌ها‌‌‌ی هنجاری موجود در ادبیات علوم ارتباطات در نوع خود متاثر از مبانی لیبرالیستی و سوسیالیستی و دارای مولفه‌ها‌‌‌یی برای تحقق اهداف آن دو نظام فکری هستند که در جامعه اسلامی پذیرفته نیستند. از این‌رو، در این پژوهش، با الهام از «روش تحلیل مضمون» آیات قرآن کریم، به‌عنوان اصلی‌ترین منبع هنجار بخش جامعه اسلامی، بررسی شد تا مولفه‌ها‌‌‌ی نظریه هنجاری رسانه‌ها‌‌‌ی جمعی به دست آمد. بررسی روش‌مند آیات، ما را به 66 مضمون پایه‌ای و 13 مضمون سازمان‌یافته و در نهایت چهار مضمون فراگیر، رهنمون کرد. مولفه‌های اصلی نظریه هنجاری رسانه‌ها‌‌‌ی جمعی از منظر قرآن کریم، عبارت‌اند از: «اصالت‌محوری»، «فرهنگ‌مداری»، «اجتماع‌گرایی» و «اخلاق‌مداری» که جهت‌گیری کلی و بایسته‌ها‌‌‌ی رسانه‌های جمعی را مشخص نموده و در مقابل نظریه‌های هنجاری رایج به‌عنوان نظریه‌ای قرآنی مطرح می‌شود. بدیهی است مضامین جهت‌دهنده و پایه، به‌عنوان مولفه‌ها‌‌‌ی عملیاتی‌تر، شرح وظایف دقیق‌تری برای رسانه‌ها‌‌‌ فراهم می‌کند.

The Components of the Normative Theory of the Mass Media in Quran

In the present world, the mass media play an unprecedented and growing role in the social lives of people. On the other hand, the orientations of these media in various respects in are shaped by the normative systems that rule them. The existing normative theories in the literature of Communication sciences are generally influenced by the liberalist and socialist instructions that contain principles that promise the goal attainment in each of the thought systems, thus not acceptable in the Islamic society. So As a result, the present research uses the method of thematic analysis for investigating the Holy Quran, as the main normgiving source in the Islamic society, in order to extract the components of its normative theory. The endeavor takes us to 66 fundamental, 13 structured, and four general themes. The main components of the normative theory of the Quran include “originality”, “culturality”, “communitarianism”, and “ethics centrality” and determine the general approaches and standards of the mass media in the Quranic theory as against the dominant normative theories. Obviously, the fundamental and guiding themes, as the more viable ones, provide more precise tasks for the media.