مطالعه پایداری عملکرد در ارقام آفتابگردان با استفاده از روش ammi

اثر متقابل ژنوتیپ در محیط برای به نژادگران از اهمیت ویژه ای برخوردار بوده و یکی از مسائل مهم و پیچیده در برنامه های به نژادی برای تهیه ژنوتیپ پر محصول و پایدار از لحاظ عملکرد و آزاد سازی ژنوتیپ های جدید محسوب می شود. به منظور بررسی سازگاری و پایداری ارقام آفتابگردان به شرایط آب و هوایی مختلف، 12 رقم آفتابگردان در پنج منطقه آب و هوایی شامل اراک، بیرجند، شیراز، کاشمر و کرج در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار ارزیابی شدند. جهت بررسی اثر متقابل ژنوتیپ و محیط از مدل اثرات اصلی افزایشی و اثرات متقابل ضرب پذیر (امی) استفاده شد. بر اساس نتایج تجزیه اثرات افزایشی جمع پذیر (تجزیه واریانس) و اثرات متقابل ضرب پذیر (تجزیه به مولفه های اصلی) اثر محیط و اثر متقابل ژنوتیپ در محیط به ترتیب در سطح احتمال یک و پنج درصد معنی دار بود و دو مولفه اصلی اول اثر متقابل بیش از 84 درصد از مجموع مربعات اثر متقابل را توجیه نمودند. نمودار بای پلات اولین مولفه اصلی اثر متقابل و میانگین عملکرد دانه برای ژنوتیپ ها و محیط ها نشان داد که ژنوتیپ progress با عملکردی بیش از میانگین و کم ترین میزان از نظر اولین مولفه اصلی اثر متقابل به عنوان ژنوتیپ پایدار و پر محصول شناخته شد. ژنوتیپ های record و gabur بعد از ژنوتیپ progress به عنوان ژنوتیپ های پایدار و پر محصول شناخته شدند. نمودار بای پلات مربوط به دو مولفه اصلی اول اثر متقابل نشان داد که ژنوتیپ های progress، master و zargol در اراک و کرج، ژنوتیپ های favorit، record و azargol در شیراز، gabur و shf81-90 در کاشمر و ژنوتیپ های armaverski، lakomka، zaria و sor در بیرجند دارای سازگاری خصوصی بودند. همچنین ژنوتیپ های zaria، lakomka، shf81-90، gabur و zargol نیز نسبت به سایر ژنوتیپ ها از سازگاری عمومی بیشتری برخوردار بودند.