اثر پرتو گاما بر میزان رشد و تعیین دز مناسب به منظور افزایش تنوع ژنتیکی در ارقام بومی برنج (oryza sativa l.)

تکنیک اصلاح با موتاسیون یکی از مهم ترین ابزارهای ایجاد تنوع ژنتیکی به منظور انتخاب ارقام موتانت با خصوصیات زراعی مطلوب و یا بهبود ارقام زراعی موجود در گیاهان می باشد. تنوع ژنتیکی در گیاه برنج به دلیل ماهیت خودگشنی آن اندک است، بنابراین اصلاح این گیاه نیازمند به کارگیری روش های مختلف برای افزایش تنوع ژنتیکی می باشد. این آزمایش به منظور تعیین دز مناسب و بررسی میزان حساسیت ارقام بومی برنج عنبربو و گرده به پرتو گاما جهت افزایش تنوع ژنتیکی برای برنامه های اصلاحی انجام گرفت. آزمایش به صورت فاکتوریل بر پایه طرح کاملاً تصادفی با چهار تکرار در دو شرایط گلخانه ای و آزمایشگاه صورت گرفت. بذور ارقام یاد شده بعد از تعیین میزان رطوبت مناسب (13-11 درصد) با دزهای 100، 200، 250، 300 و 350 گری پرتو گاما حاصل از چشمه کبالت 60 پرتوتابی شدند. نتایج نشان داد که پرتو گاما باعث کاهش معنی دار مولفه های جوانه زنی گردید به طوری که پایین ترین میزان این مولفه ها در دز 350 گری مشاهده گردید. با افزایش دز پرتو گاما میزان رشد در هر دو رقم کاهش یافت به طوری که کاهش رشد رابطه خطی با شدت دز داشت. با افزایش میزان دز پرتو گاما کاهش معنی داری در تعداد و طول ریشه، درصد بقاء و تعداد و طول برگ هر دو رقم نسبت به شاهد مشاهده گردید. رقم گرده حساسیت بیشتری در برابر پرتو گاما نسبت به رقم عنبوبو نشان داد. بر اساس نتایج بدست آمده، دزهای 327 و 287 گری به ترتیب در رقم عنبربو و گرده به عنوان دز مناسب برآورد شدند. در نهایت، دزهای مناسب پرتوتابی جهت ایجاد تنوع ژنتیکی برای برنامه های اصلاح با موتاسیون در محدوده دزهای 250 تا 350 گری در هر دو رقم پیشنهاد می گردد.

Effect of Gamma Irradiation on Growth and Determine Optimum Dose in Order to Induce Genetic Variation in landrace Rice (Oryza sativa L.) Cultivars

Mutation breeding as an alternative to conventional breeding, is commonly used to improve current varieties and to generate new varieties. Genetic variation in rice is very low, because of its selfpollination. This study, carried out to determine the GR50 dosage for an irradiation mutagenesis study on the rice and to determine the effects of gamma irradiation on germination and growth rate of rice seedlings. The elite seeds of landrace rice CVs. Anbarbo and Gerdeh after moisture regulation (1113%) were exposed to 100, 200, 250, 300, and 350 Gy doses of gamma irradiation from 60Co and then grown under greenhouse and laboratory conditions. In both conditions, the experiment was a factorial design laid out in a completely randomized design with four replications. The results showed that the lowest values of germination parameters were observed under 350 Gy gamma irradiation. Also, the results showed that with an increase in gamma irradiation dose, the growth rate of both cultivars of rice decreased. In this respect, the decrease of growth rate has a linear relationship with the gamma irradiation dose. Results demonstrated that with increasing of gamma irradiation dose the plantlet height, survival percentage, the number and length of root and leaf in the both conditions were decreased. Gerdeh variety showed a greater degree of sensitivity to gamma irradiation than the Anbarbo variety. Based on our results, 327 and 287 Gy doses of gamma irradiation were selected for the maximum mutation in Anbarbo and Gerdeh, respectively. Finally, in both cultivars, dosages ranging from 250 to 350 Gy are recommended as the appropriate dose of irradiation to create genetic variation for mutation breeding programs.