ارزیابی میزان پایداری نرعقیمی در تعدادی از لاین‌های نرعقیم سیتوپلاسمی در برنج

ارزیابی پایداری عقیمی لاین‌های نرعقیم جهت گزینش لاین‌های مطلوب از برنامه‌های مهم در تولید برنج هیبرید است. از این‌رو در تحقیق حاضر از 7 لاین نرعقیم سیتوپلاسمی (a لاین) و تعداد 33 لاین نرعقیم حاصل از هفتمین تلاقی برگشتی ارقام ایرانی با لاین‌های نرعقیم معرفی‌شده از ایری به همراه لاین والدینی به‌صورت آزمایش کرت‌های خردشده در زمان و در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی استفاده گردید. صفات درصد عقیمی گرده در 9 دوره و عقیمی خوشه در 5 دوره در شرایط مزرعه‌ای و گلخانه مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج حاصل از تجزیه واریانس حاکی از وجود تفاوت معنی‌دار بین اثر متقابل لاین‌های مورد مطالعه در زمان برای هر دو صفت عقیمی گرده و خوشه در سطح احتمال 1 درصد بود. مقایسه میانگین‌ صفت عقیمی گرده نشان داد که پنج رقم نعمت، شصتک محمدی، گرده، حسنی ریشک قرمز و خزر در تمامی تلاقی‌های انجام شده با لاین‌های نرعقیم بین‌المللی، عقیمی کامل در نه دوره ارزیابی از خود نشان داده‌اند و جز لاین‌های کاملاً عقیم و پایدار بودند که نشان‌دهنده انتقال ژن‌های عقیمی از لاین‌های خارجی به ارقام مورد نظر بود. مقایسه میانگین درصد عقیمی گرده و خوشه در تعدادی از لاین‌های نرعقیم سیتوپلاسمی برنج در مراحل ارزیابی عقیمی نشان داده که لاین حسنی a (حسنی × دانش2a) ضمن داشتن عقیمی کامل در 4 دوره زمانی مورد مطالعه از شهریور تا مهرماه، در سه دوره نیز از بهار تا شهریور باروری نسبی داشته و تنها در دوره اول کاشت در اوایل بهار بیشترین مقدار تولید بذر نوکلیوس (67/25 درصد) را داشته است. لاین ir68899a نیز که در تمامی مراحل ارزیابی عقیمی بالایی نشان داده بود در شرایط گلخانه‌ای با دمای بالا ( > 24 درجه سانتی‌گراد) و طول روز کوتاه ( < 75/13 ساعت) 67/15 درصد تشکیل بذر داشته است. از این‌رو از این لاین‌ها می‌توان در برنامه هیبرید دو لاین بهره برد.