بررسی واکنش گندم دیم به مصرف نیتروژن در شرایط آبیاری تکمیلی

 مقدمه و هدف: گندم نان با نام علمی triticum aestivum از سازگارترین گونه های غلات است که نقش محوری در کشاورزی ایران ایفا می‌کند و آردی که از آن به دست می‌آید عمدتاً به تولید نان می‌رسد. امروزه یکی از معضلات و تهدیدهای پیش روی تحقق امنیت غذایی در جوامع بشری افزایش روز افزون جمعیت و وضعیت رو به کاهش منابع تولید است، لذا افزایش نیاز گندم کشور از طریق افزایش میزان تولید در واحد سطح ضروری می باشد. این پژوهش به‌ منظور ارزیابی پاسخ ارقام و لاین‌ پیشرفته گندم دیم به مصرف نیتروژن در شرایط آبیاری تکمیلی اجرا شد. مواد و روش ها: آزمایش در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با کرت های خرد شده در سال‌های زراعی 97 تا1399 در معاونت موسسه تحیقات کشاورزی دیم (کرمانشاه) اجرا شد. در این آزمایش از کرت‌های سه بار خردشده با دو سطح آبیاری 50 میلی‌متر در زمان کاشت و 50 میلی‌متر در زمان کاشت + 30 میلی‌متر در مرحله چکمه ای در کرت اصلی، دو زمان مصرف نیتروژن ( همزمان باکاشت در پاییز و 2 3  در پاییز و 1 3  همزمان با آبیاری تکمیلی) در کرت فرعی، با 4 سطح نیتروژن (0، 40، 80 و 120 کیلوگرم در هکتار) در سطوح کرت فرعی فرعی و ارقام شالان و ریژاو و لاین  dariدر کرت های فرعی فرعی فرعی استفاده شد. یافته ها: نتایج نشان داد  انجام دو مرحله آبیاری تکمیلی عملکرد بیولوژیک، دانه و کاه را به ترتیب 1450، 777 و 673 کیلوگرم در هکتار افزایش داد. زمان مصرف پاییزی و تقسیطی نیتروژن بر عملکرد و اجزای عملکرد اثر معنی دار نداشت، اما مصرف پاییزی نیتروژن باعث افزایش 74 کیلوگرم در هکتار عملکرد دانه شد. مصرف نیتروژن توانست عملکرد دانه، بیولوژیک و کاه را به طور معنی‌دار به صورت خطی افزایش دهد. بین دو رقم و یک لاین مورد استفاده در پاسخ به نیتروژن اختلاف معنی‌دار مشاهده نشد، هرچند تاثیر افزایش مصرف کود نیتروژنی بر میزان عملکرد دانه در رقم شالان روند افزایشی منظم‌تری داشت. تاثیر زمان مصرف نیتروژن بر دو رقم و یک لاین یکسان بود، هر چند مصرف پاییزی نیتروژن سبب افزایش ناچیزی در عملکرد بیولوژیک،‏ دانه و کاه گردید.نتیجه گیری: نیاز نیتروژنی گندم دیم در شرایط تک آبیاری 60 کیلوگرم در هکتار همزمان با کاشت و برای دو مرحله آبیاری 80 کیلوگرم نیتروژن در هکتار به صورت تقسیطی 23 در پاییز و 13 همزمان با آبیاری تکمیلی) در کرت فرعی، با 4 سطح نیتروژن (0، 40، 80 و 120 کیلوگرم در هکتار) در سطوح کرت فرعی فرعی و ارقام شالان و ریژاو و لاین  dariدر کرت های فرعی فرعی فرعی استفاده شد. 23 سوم در پاییز و 13 همزمان با آبیاری تکمیلی مرحله دوم توصیه می‌شود. مصرف پاییزی نیتروژن سبب افزایش ناچیزی در عملکرد بیولوژیک،‏ دانه و کاه گردید. رقم شالان از ویژگی کودپذیری بیشتری برخوردار بود. در نهایت می توان استنباط نمود که مصرف بهینه آب و نیتروژن تعدیل کننده اثرات تنش گرما و خشکی در شرایط دیم می باشد که با استفاده از این عملیات می توان میزان تولید گندم دیم در شرایط دشوار را بهبود بخشید.

investigating the response of dryland wheat to nitrogen consumption under supplementary irrigation conditions

extended abstractintroduction and objective: bread wheat with a scientific name triticum aestivum is one of the most adaptable types of cereals, which plays a central role in iran’s agriculture, and the flour obtained from it is mainly used to produce bread. today, one of the problems and threats facing the realization of food security in human societies is the ever-increasing population and the decreasing of production resources, so increasing the amount of production per unit area is necessary .therefore this research to evaluate of rainfed wheat cultivars and lines to nitrogen and supplemental irrigation applications, an experiment was carried out.material and methods: the experiment was carried out in randomized complete block design in split plot arrangement with three replications in dryland agricultural research sub institute (kermanshah) and in two cropping seasons (2018-2020). the main plots included supplemental irrigation in two levels of 50 mm supplemental irrigation in planting time and 50 mm supplemental irrigation in planting time +30 mm supplemental irrigation at the booting stage. the sub-plots included two nitrogen (n) application times (autumn n application (total) and split n; 2:3 in the autumn+1:3 topdressing at the booting stage (spring)). the sub-sub-plots included nitrogen rates; 0, 40, 80, and 120 kg n.ha-1, and the sub-sub-sub-plot included shalan and rizhav cultivars and dari line.results: the results showed that performing two irrigation stages increased the biological yield of seed yield and straw yield by 1450, 777 and 673 kg.h-1 respectively. the time of autumn application and split of nitrogen had no significant effect on yield and yield components, but autumn application of nitrogen caused an increase of 74 kg.ha-1 in grain yield. nitrogen application could significantly increase grain, biological and straw yields in a linear manner. no significant difference was observed between two cultivars and one line used in response to nitrogen, although the effect of increased nitrogen fertilizer consumption on seed yield in shalan cultivar had a more regular increase. the effect of nitrogen application time on two varieties and one line was the same, although the autumn application of nitrogen caused a slight increase in biological yield, grain and straw.conclusions: the nitrogen requirement of dryland wheat in the conditions of single irrigation is 60 kg per hectare at the same time as planting and for two stages of irrigation, 80 kg of nitrogen per hectare is recommended in the form of 2:3 in autumn and 1:3 at of the second stage the supplementary irrigation. autumn application of nitrogen caused a slight increase in biological yield, grain and straw. shalan variety had more fertilization. finally, it can be concluded that the optimal use of water and nitrogen moderates the effects of heat and drought stress in rainfed conditions and by using this operation, the amount of dry wheat production can be improved in difficult conditions.