ارزیابی تنوع ژنتیکی 160 ژنوتیپ گلرنگ با تمرکز بر ویژگی های کیفی روغن

مقدمه و هدف: گلرنگ (carthamus tinctorius l.) یکی از گیاهان دانه روغنی مهم در دنیا است که به دلیل تحمل بالا به خشکی و شوری در ایران اهمیت زیادی پیدا کرده است. دو عامل مهم در توسعه کشت گلرنگ، افزایش عملکرد روغن و زودرسی آن است. با توجه به این که مهم ترین قدم در مسیر اصلاح گیاهان، ایجاد تنوع و استفاده از این تنوع در مسیر انتخاب است، در این آزمایش تعداد زیادی ژنوتیپ گلرنگ از نظر صفات مهم کمی و کیفی مورد ارزیابی قرار گرفت.مواد و روش ها: در این مطالعه تعداد 160 ژنوتیپ داخلی و خارجی در قالب طرح آگمنت با سه شاهد (ارقام معرفی شده گلدشت، پدیده و گلمهر) در پنج تکرار به‎صورت کشت پاییزه مورد ارزیابی قرار گرفت و صفاتی چون تاریخ گل دهی، ارتفاع بوته، تعداد شاخه فرعی، خارداری، عملکرد دانه، درصد روغن، وزن هزاردانه، محتوای پروتئین دانه و پروفیل اسیدهای چرب شامل درصد اسیدهای چرب پالمتیک، استئاریک، اولئیک، لینولئیک و لینولنیک بررسی گردید.یافته ها: نتایج نشان دهنده وجود دامنه 23 روزی در تاریخ گل دهی، دامنه 95 سانتی متری در ارتفاع بوته و دامنه 16 درصدی در میزان روغن دانه بود. همچنین تنوع زیادی در عملکرد دانه و سایر صفات مورد ارزیابی مشاهده گردید. نتایج نشان داد میزان پروتئین دانه در برخی از ژنوتیپ های مورد آزمایش تا حدود 20 درصد بود که از نظر ارزش تغذیه ای کنجاله اهمیت زیادی دارد. بررسی پروفیل اسیدهای چرب با کمک gc نشان داد تعداد 24 ژنوتیپ میزان اولئیک اسید بالاتر از 55 درصد داشتند. نتایج همبستگی جزء نشان داد ژنوتیپ های دارای بیشترین درصد اسید اولئیک و پالمتیک معمولا بیشترین درصد روغن را دارند و همبستگی منفی شدیدی بین اولئیک و لینولئیک وجود دارد به‎طوری  که کاهش و یا افزایش یکی با افزایش و یا کاهش دیگری همراه است. درصد روغن های بالا فقط در ژنوتیپ های خاردار مشاهده شد و همبستگی معنی داری بین درصد روغن و میزان پروتئین دانه مشاهده نشد به‎طوری  که ژنوتیپ هایی با درصد روغن و درصد پروتئین دانه بالا به طور همزمان مشاهده گردید.نتیجه گیری: در مجموع نتایج این مطالعه نشان داد تنوع بسیار زیادی بین ژنوتیپ های جمع آوری شده وجود دارد که می توان از این تنوع در برنامه های اصلاحی بهره برد.

assessment of the genetic diversity in 160 safflower genotypes focusing on oil quality characteristics

extended abstract introduction and objective: safflower (carthamus tinctorius l.) is one of the most important oilseed crops in the world, which has gained great importance in iran due to its high tolerance to drought and salinity. two important factors in the development of safflower cultivation are the increase of oil yield and early maturity. considering that the most important step in plant breeding is creating diversity and using this diversity in selection, in this experiment, a large number of safflower genotypes were evaluated in terms of important quantitative and qualitative traits.material and methods: in this study, 160 local and imported genotypes were evaluated in the form of an augmented design with three controls (introduced cultivars goldasht, padideh and golmehr) in five replicates as winter cultivation, and traits such as flowering date, plant height, number of branches, spininess, seed yield, oil percentage, 1000 seed weight, seed protein content and fatty acid profile including percentage of palmitic, stearic, oleic, linoleic and linolenic acids were investigated.findings: the results showed the existence of a range of 23 days for flowering date, a range of 95 cm in plant height and a range of 16% in the amount of seed oil. also, a large variation was observed in seed yield and other evaluated traits. the results showed that the amount of seed protein in some tested genotypes was up to 20%, which is very important in terms of the nutritional value of meal. examining the fatty acid profile with the help of gc showed that 24 genotypes had oleic acid content higher than 55%. the results of partial correlation showed that the genotypes with the highest percentage of oleic and palmitic acid usually have the highest percentage of oil and there is a strong negative correlation between oleic and linoleic, so that the decrease or increase of one is associated with the increase or decrease of the other. high oil percentage was observed only in thorny genotypes and no significant correlation was observed between oil percentage and seed protein content, so that genotypes with high oil percentage and high seed protein percentage were observed at the same time.conclusion: overall, the results of this study showed that there is a great diversity between the collected genotypes, which can be used in breeding programs.