بررسی میزان کالوس‎زایی و تحمل ریزنمونه‎های مختلف ارقام پنبه(Gossypium sp.) به تنش شوری در شرایط درون شیشه‎ای

دستیابی به روش‎های کم هزینه و کوتاه مدت جهت دسترسی به لاین‎های متحمل به تنش‎های غیرزنده در برنامه‎های به‎نژادی گیاهی از کاربردهای مهم کشت بافت می‎باشد. در این تحقیق، ابتدا میزان کالوس‎زایی ریزنمونه‎های جنین نارس، محور زیر لپه و ریشه ارقام پنبه ساحل، سپید، نامبر 200، باربادنس و خرداد روی محیط کشت ms حاوی ترکیبات مختلف هورمون‎های d-2, 4 و bap مورد بررسی قرار گرفت. براساس نتایج تجزیه واریانس، میزان کالوس‎زایی تحت تاثیر رقم، نوع ریزنمونه، ترکیب هورمونی محیط کشت و اثر متقابل ریزنمونه× محیط کشت در سطح احتمال یک درصد معنی‎دار بود. براساس مقایسه میانگین داده‎ها به روش آزمون حداقل اختلاف معنی‎دار، بیشترین میزان کالوس‎زایی مربوط به ریزنمونه جنین نارس و رقم نامبر 200 بود که روی محیط کشت ms حاوی 5/0 ‎میلی‎گرم در لیتر d-2, 4 مشاهده گردید، درحالی که ریزنمونه ریشه رقم سپید کمترین میزان کالوس‎زایی را نشان داد. با انتقال کالوس‎های تولید شده به محیط کشت‎های حاوی غلظت‎های مختلف کلرید سدیم و بررسی میزان رشد نسبی کالوس‎ها مشخص گردید که تحمل ریزنمونه‎ها به کلرید ‎سدیم تحت تاثیر رقم، نوع ریزنمونه، غلظت کلرید ‎سدیم و تمام اثرات متقابل آنها در سطح احتمال یک درصد معنی‎دار می‎باشد. بیشترین میزان رشد نسبی کالوس‎ها روی محیط کشت‎های شوری، مربوط به ریزنمونه جنین نارس و ارقام خرداد و سپید به ترتیب با 3/77 و 2/76 درصد بود، درحالی که ریزنمونه ریشه رقم نامبر 200 با 9/17 درصد کمترین میزان تحمل را به کلرید ‎سدیم نشان داد. رشد نسبی کالوس‎ها در تمام ریزنمونه‎ها و ارقام، با افزایش غلظت شوری در محیط کشت کاهش پیدا کرد به‎طوری که تیمار شاهد (بدون کلرید ‎سدیم) با 6/51 درصد بالاترین میزان رشد نسبی و محیط کشت حاوی 3 میلی‎گرم در لیتر کلرید ‎سدیم، پایین‎ترین سرعت رشد نسبی کالوس را با 6/20 درصد به خود اختصاص دادند. با انتقال ریزنمونه‎های متحمل انتخاب شده به محیط کشت‎های با غلظت‎های بالاتر 5/3 و 4 میلی‎گرم در لیتر کلرید سدیم مشخص گردید که هیچ یک از کالوس‎ها و ریزنمونه‎ها قادر به زنده‎مانی و رشد روی این محیط کشت‎ها نبودند.