بررسی تنوع ژنتیکی ارقام ایرانی و خارجی سویا (glycine max) با استفاده از خصوصیات مورفولوژیکی

مقدمه و هدف: سویا گیاهی چندساله و دیپلوئید (40=x2=n2) و یکی از مهم‌ترین گیاهان برای تامین پروتئین و علوفه می‌باشد. سویا قرن‌هاست که غذای مردم آسیا مخصوصاً چین بوده است و مردم چین آن را همراه با برنج به‌عنوان غذای اصلی خودمصرف می‌کنند. ایالات‌متحده آمریکا بزرگ‌ترین تولید کننده سویا می‌باشد و تقریباً دوسوم محصول کل دنیا را تولید می‌کند. سویا در ایران بنام (لوبیا روغنی)، (لوبیا چینی) سوژا و دانه سویا معروف است. با بهره‌گیری از ارقام جدید و پربازده، می‌توان عملکرد اقتصادی این محصول را افزایش داد؛ بنابراین معیارهای انتخاب والدین نه ‌تنها ازنظر ارزش زراعی بلکه برای عدم تمایز ژنتیکی نیز باید در نظر گرفته شود. تولید ارقام جدید و بهبود یافته را می ‌توان با منابع جدید تنوع ژنتیکی افزایش داد؛ بنابراین معیارهای انتخاب سهم والدین نه‌ تنها ازنظر ارزش زراعی بلکه برای عدم تمایز ژنتیکی نیز باید در نظر گرفته شود؛ بنابراین، درک تنوع ژنتیکی ژرم پلاسم سویا برای گسترده ‌تر کردن پایه ژنتیکی و استفاده بیشتر از آن در برنامه تولیدمثل ضروری است.مواد و روش‌ها: در این تحقیق تعداد 21 رقم سویا بر اساس صفات وزن تر و خشک گیاه، وزن تر و خشک برگ، شاخص تورژسانس، rwc، طول و عرض برگ، سطح برگ، ارتفاع گیاه، تعداد شاخه‌های جانبی، تعداد گره و فاصله بین گره‌ها، در قالب طرح آزمایشی به‌صورت کاملاً تصادفی در پنج تکرار در سال 1400 در پژوهشکده علوم محیطی، دانشگاه تحصیلات تکمیلی صنعتی و فناوری پیشرفته، مورد بررسی قرار گرفتند.یافته‌ها: بیشترین میزان وزن تر (452/1 گرم) مربوط به ارقام (f3)dm و bunya و بیشترین تعداد گره (30/4) مربوط به ارقام naho، nod-139 و rose بود. کمترین میزان وزن تر (107/22 گرم) مربوط به رقم bragg و کمترین تعداد گره (8/8) مربوط به رقم bragg بوده است. بیشترین تعداد شاخه‌های جانبی (9)، مربوط به رقم katol و کمترین فاصله تعداد شاخه جانبی (2) مربوط به رقم s355-4 بوده است. بیشترین مقدار نسبی آب (rwc) (77/1) مربوط به ارقام saland و dm(f3) و کمترین مقدار نسبی آب (rwc) (48/4) مربوط به رقم forrest بوده است.نتیجه‌گیری: با توجه به اینکه رقم dm(f3) دارای بیشترین زیست‌توده (وزن تر و وزن خشک)، محتوای شاخص نسبی آب (rwc) و شاخص تورژسانس بوده لذا می‌تواند به‌عنوان والد مناسب در پروژه‌های تلاقی برای بهبود ژنتیکی سویا استفاده شود.

investigating the genetic diversity of iranian and foreign cultivars of soybean (glycine max) using morphological characteristics

extended abstractintroduction and objective: soybean is a perennial and diploid plant (n2=40x2) and one of the most important plants for providing protein and fodder. soy has been the food of asian people, especially china, for centuries, and chinese people consume it along with rice as their main food. the united states of america is the largest producer of soybeans and produces almost two-thirds of the world’s crop. in iran, soybeans are known as (oily beans), (chinese beans), soja, and soybeans. by using new and high-yield varieties, the economic performance of this product can be increased. therefore, the selection criteria of parents should be considered not only in terms of agricultural value, but also for lack of genetic differentiation. the production of new and improved cultivars can be increased with new sources of genetic diversity. therefore, the selection criteria of parents’ shares should be considered not only in terms of agricultural value, but also for lack of genetic differentiation. therefore, understanding the genetic diversity of soybean germplasm is necessary to broaden the genetic base and use it more in the breeding program.materials and methods: in this research, the number of 21 soybean varieties based on the characteristics of fresh and dry weight of whole plant, leaf fresh and dry weight, turgor index, rwc, leaf length, leaf width, leaf area, plant height, number of lateral branches, number of nodes and distance between nodes were investigated in the form of a completely randomized experimental design in five replications in the year 1400 at the research institute of environmental sciences, university of postgraduate studies of industry and advanced technology.results: the highest amount of fresh weight (452.1 grams) was related to (f3) dm and bunya cultivars and the highest number of nodes (30.4) was related to naho, nod-139 and rose cultivars. the lowest amount of fresh weight (107.22 grams) was related to bragg variety and the lowest number of knots (8.8) was related to bragg variety. the highest number of lateral branches (9) was related to the variety katol and the lowest distance of the number of lateral branches (2) was related to the variety s355-4. the highest relative amount of water (rwc) (1.77) was related to saland and dm(f3) varieties and the lowest relative amount of water (rwc) (48.4) was related to forrest variety.conclusion: considering that the dm(f3) variety has the highest biomass (wet weight and dry weight), relative water index content (rwc) and turgor index, it can be used as a suitable parent in crossbreeding projects for soybean genetic improvement.