شناسایی ارقام پایدار و متحمل به تنش خشکی گیاه سویا با استفاده از تجزیه و تحلیل ammi و gge biplot

مقدمه و هدف: پایداری و عملکرد بالا ژنوتیپ سویا عامل مهمی برای توسعه بلند مدت و امنیت غذایی است. بروز تنش‌ های مختلف از جمله تنش خشکی می ‌تواند خسارات بالایی را در تولید و تامین این محصول ایجاد نماید. این عامل موجب توجه گسترده محققان به ارزیابی ژنوتیپ ‌های پایدار و متحمل به تنش خشکی در محیط ‌های مختلف جهت معرفی بهترین رقم شده است.مواد و روش‌ها: اثرات متقابل g × e و ثبات عملکرد در 12 ژنوتیپ سویا در چهار محیط مختلف شمال ایران در این تحقیق مورد بررسی قرار گرفت. این آزمایش در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در هر محیط انجام شد. طی برداشت‌های متعدد، صفات اجزای عملکرد مانند ارتفاع گیاه، تعداد غلاف، تعداد دانه در غلاف، وزن هزار دانه، عملکرد بیولوژیکی، شاخص برداشت، عملکرد دانه، درصد روغن، عملکرد روغن و میزان پروتئین دانه در سال‌های 1400 و 1401 مورد ارزیابی قرار گرفت. آزمون های پایداری برای پارامترهای پایداری چند متغیره بر اساس تحلیل ammi و gge biplot انجام شد. یافته‌ها: در بین ارقام مورد بررسی رقم ساری از بیشترین عملکرد در هر سه منطقه مورد بررسی برخوردار بود و رقم هیل کمترین مقدار عملکرد را در بین ارقام به خود اختصاص داد. رقم ساری در دو محیط قراخیل و کاپیک و ارقام تپور و sba2 به منطقه بایع ‌کلا نسبت به بقیه ارقام سازگاری بیشتری داشتند. ارقام ساری، تپور، کاسپین و sba3 در این محدوده (بایع کلا) واقع شدند. و ارقام تلار، نکادر، sba2 و sba4 در محدوده دو شاخص tol و ssi قرار گرفتند این ارقام نیز به‌ عنوان ارقام حساس به خشکی شناسایی شدند.نتیجه‌گیری: رقم ساری علاوه بر پایداری عملکرد در دو منطقه به تنش خشکی نیز متحمل بود و نسبت بقیه ارقام مورد مطالعه عملکرد بالاتری داشت. این رقم دارای ژن ‌های تحمل خشکی و بهترین والد برای انتقال این ژن ‌ها می باشد. بر اساس نتایج تجزیه خوشه ‌ای ارقام هیل و sba2 دورترین فاصله را با sba6 داشتند. بهترین والدین برای بهبود نسل در تلاقی برای ایجاد جمعیت متنوع در پی تولید ارقام یا ژنوتیپ ‌هایی برتر هستند.

identification of stable and drought-tolerant soybean cultivars using ammi and gge biplot analysis

extended abstractintroduction and objective:the soybean genotype’s stability and high performance are essential factors for long-term development and food security. that the occurrence of various stresses, including drought stress, can cause high losses in the production and supply of this product. this factor has caused the wide attention of researchers to evaluate the stable and tolerant genotypes to drought stress in different environments to introduce the best variety.materials and methods: this research investigated the interaction effects of g × e on yield stability in 12 soybean genotypes in four different northern iran environments. this experiment was conducted as a randomized complete block design with three replications in each environment. during several harvests, yield component traits such as plant height, number of pods, number of seeds per pod, the weight of 1000 seeds, biological yield, harvest index, seed yield, oil percentage, oil yield, and seed protein content were evaluated in 1400 and 1401. stability tests for multivariate stability parameters were performed based on ammi and gge biplot analysis.results: among the investigated cultivars, the sari variety had the highest yield in all three studied regions, and the hill variety had the lowest yield among the cultivars. the variety sari in the two environments of karakhil and kapik and the varieties tapur and sba2 were more compatible with the bai-kola region than the rest of the varieties. sari, tapur, caspian, and sba3 cultivars were in this range. and telar, nekader, sba2, and sba4 cultivars are in the field of tol and ssi indices, these cultivars were also identified as drought-sensitive cultivars.conclusion: in addition to yield stability in the two regions, the sari variety was tolerant to drought stress and had a higher yield than the rest of the studied varieties. this variety has drought-tolerance genes and is the best parent for transferring these genes. based on the results of cluster analysis, hill and sba6 cultivars had the furthest distance from sba2. the best parents to improve the generation are crossed to create a diverse population to produce superior cultivars or genotypes.