شناسایی ژنوتیپ‌های برتر جو (.hordeum vulgare l) براساس پایداری عملکرد و صفات مطلوب زراعی در استان خراسان رضوی

مقدمه و هدف: جو (hordeum vulgare l.) بعد از گندم از لحاظ سطح زیر کشت در ایران مقام دوم را دارد و طبق آخرین آمار وزارت جهاد کشاورزی (1399) سطح زیر کشت آن در کشور 1/547 میلیون هکتار گزارش شده است که از این سطح مقدار تولید دانه 3/514 میلیون تن بوده است. هدف از این پژوهش گزینش بهترین ژنوتیپ‌های جوی مورد بررسی براساس عملکرد دانه و پایداری آن و همچنین اجزای عملکرد و صفات مهم زراعی مرتبط با عملکرد در مناطق معتدل استان خراسان رضوی بود.مواد و روش‌ها: به‌منظور شناسایی ژنوتیپ‌های مطلوب جو، سه لاین امیدبخش به همراه ارقام نصرت، یوسف، گوهران و ریحان در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی در پنج تکرار در سه شهرستان فیروزه، بردسکن (بخش انابد) و خلیل‌آباد (بخش کندر) طی سال زراعی 99-1398 کشت و مورد مطالعه قرار گرفتند. صفات تعداد سنبله در واحد سطح، تعداد دانه در سنبله، وزن هزار دانه، ارتفاع بوته، عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک و شاخص برداشت اندازه‌گیری شدند. از تجزیه gge (ژنوتیپ و ژنوتیپ×محیط) بای‌پلات، تجزیه بای‌پلات ژنوتیپ×عملکرد×صفت جهت بررسی اهداف این پژوهش استفاده شد. یافته‌ها: بر اساس نتایج حاصل از تجزیه پایداری، لاین‌ امیدبخش mb95-4 به‌عنوان ژنوتیپ مطلوب بوده و نزدیک‌ترین ژنوتیپ‌ به آن‌، لاین امیدبخش mb95-11 بود. در این پژوهش از gyt (ژنوتیپ×عملکرد×صفت) بای‌پلات جهت شناسایی ژنوتیپ‌های مطلوب براساس چندین صفت به‌طور همزمان استفاده شد. براساس نتایج به‌دست آمده در این پژوهش لاین‌های امیدبخش mb95-4 و mb95-11 به‌ترتیب در ترکیب عملکرد دانه با صفات مورد ارزیابی بهترین بودند. براساس شاخص gyt (ژنوتیپ×عملکرد×صفت)، لاین‌های امیدبخش mb95-4 و mb95-11 به‌ترتیب بالاترین مقادیر را به خود اختصاص دادند. از طرفی این دو لاین فاقد مقادیر منفی برای ترکیب عملکرد با صفات مختلف بودند. این امر بیانگر برتری نسبی این ارقام در ترکیب عملکرد دانه با صفات مورد ارزیابی بود. مقدار شاخص gyt برای رقم گوهران نزدیک به صفر (0/01) بود و بدین مفهوم است که این رقم دارای مقادیر متوسط صفات مورد ارزیابی در این پژوهش بوده‌است. نتیجه‌گیری: در مجموع براساس نتایج این پژوهش بهترین ژنوتیپ‌ها در مناطق معتدل استان خراسان رضوی براساس عملکرد دانه و پایداری آن و نیز اجزای عملکرد و صفات مهم زراعی لاین‌های امیدبخش mb95-11 و mb95-4 بودند.

identification of superior barley genotypes (hordeum vulgare l.) based on yield stability and optimal agronomic traits in khorasan razavi province

extended abstractintroduction and objective: barley (hordeum vulgare l.) ranks second in terms of cultivated area in iran after wheat, and according to the latest statistics of the ministry of agriculture jihad (2019), its cultivated area in the country is reported to be 1.547 million hectares, which the amount the production of seeds was 3.514 million tons. the objective of this study was to select the superior barley genotypes based on grain yield and its stability, and also yield components, and important yield-related agronomic traits in temperate regions of khorasan razavi province.materials and methods: to identify the optimal genotypes of barley, three promising lines along with nusrat, yusuf, gohran, and rihan cultivars in the form of randomized complete block design with five replications in three cities of firouzeh, bardeskan (anabod sector) and khalilabad (kander sector) during the crop year 2018-2019 were cultivated and studied. several main traits i.e., number of spikes per unit area, number of kernels per spike, plant height, thousand kernel weight, biological yield, harvest index, and grain yield were recorded. gge (genotype and genotype×environment) biplot analysis and genotype×function×trait biplot analysis were used to investigate the objectives of this research.    results: based on the results of stability analysis, the promising line mb95-4 was the ideal genotype, and the closest genotype to it was the promising line mb95-11. in this study, gyt bioplate was used to identify desirable genotypes based on several traits simultaneously. based on the results, the promising lines mb95-4 and mb95-11 promising lines were the best in combining grain yield with the evaluated traits, respectively. according to the gyt index, the promising lines mb95-4 and mb95-11 had the highest values, respectively. on the other hand, these two lines did not have negative values for combined yield with different traits. this indicated the relative superiority of these cultivars in combining grain yield with the evaluated traits. the value of the gyt index for the goharan cultivar was close to zero (0.01) and this means that this cultivar had average values of traits in this study.conclusion: in general, based on the results of this study, the best genotypes in temperate regions of khorasan razavi province based on grain yield and its stability as well as yield components and important agronomic traits were mb95-4 and mb95-11 promising lines.