بررسی تنوع اگرومورفولوژیکی برخی توده‌های ایرانی زیره سبز (.cuminum cyminum l) در شرایط آب و هوایی مشهد

مقدمه و هدف: تنوع ارقام یکی از عوامل مهم تاثیرگذار بر عملکرد محسوب می‌شود. بنابراین شناسایی دقیق و صحیح ژنوتیپ‌ها و توده‌های شاخص بومی علاوه براینکه در برنامه‌های به زراعی این گیاهان ضرورت دارد در حفظ ذخایر ژنتیکی نیز بسیار موثر است. تحقیق حاضر ‌به‌منظور بررسی تنوع بین توده‌های زیره سبز از لحاظ تولید عملکرد وانتخاب توده‌هایی با پتانسیل مناسب جهت به‌گزینی انجام گرفت.مواد و روش‌ها: به‌منظور بررسی خصوصیات فنولوژیکی، مورفولوژیکی و عملکردی توده‌های بومی زیره سبز، مطالعه‌ای در ایستگاه تحقیقاتی طرق در سال زراعی 1398-99 روی 30 توده بومی زیره سبز در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با سه تکرار انجام شد. خصوصیات تعداد روز تا 50 درصد گلدهی، رسیدگی فیزیولوژیکی و رسیدگی کامل بذر، ارتفاع، تعداد شاخه، تعداد چتر در بوته، تعداد چترک در چتر، تعداد گل در چترک، زیست توده و عملکرد دانه اندازه‌گیری شد. یافته‌ها: بین توده‌ها اختلاف معنی‌داری از لحاظ تمامی صفات مورد مطالعه مشاهده شد. مساحت تاج پوشش 633-47 سانتی‌متر مربع، ارتفاع بوته 30-17/7 سانتی‌متر، تعداد شاخه 62/3-6/3 عدد، تعداد چتر در بوته 27/3-5/7 عدد، تعداد چترک در چتر 5/33-3/17 عدد، تعداد گل در چترک 5/85-4/30 عدد، زیست توده 17/38-1/92 گرم در بوته و عملکرد دانه 6/72-0/129 گرم در بوته متغیر بود. براساس نتایج خوشه‎بندی کلاستر، توده‌ها در سه گروه مجزا قرار گرفتند. گروه‌بندی خوشه‌ای و مقایسه میانگین گروه‌ها با میانگین کل نشان دهنده برتری توده‌های متعلق به گروه دوم شامل توده‌های اراک 6 (15316)، بشرویه (38904) و مرکزی 15 (14654) از لحاظ صفات مورفولوژیکی، اجزای عملکرد و عملکرد دانه نسبت به میانگین کل و سایر گروه‌ها بود. توده‌های زیره متعلق به گروه سوم در بیشتر صفات از میانگین کمتری نسبت به میانگین کل برخوردار بودند. نتایج نشان داد که از بین توده‌هایی که بالاترین میزان مقاومت به بیماری فوزاریوم را از خود نشان دادند توده‌های آیسک (103c) از گروه سوم و خاش (22074) از گروه اول از عملکرد بالای 11 گرم در بوته برخوردار بودند. اما علیرغم بالابودن میزان عملکرد در توده آیسک ‌به‌دلیل موثر بودن سایر صفات علاوه بر عملکرد در انجام کارهای اصلاحی نمی‌توان این توده را جهت انجام کارهای اصلاحی پیشنهاد نمود.نتیجه گیری: تنوع قابل ملاحظه‌ای بین توده‌ها از لحاظ صفات مورد مطالعه مشاهده شد. بیشترین میزان عملکرد دانه در توده‌های خاش متعلق به گروه اول و توده بشرویه از گروه دوم مشاهده شد که با توجه به مقاومت نسبتا بالای این توده‌ها نسبت به بیماری فوزاریوم می‌توان آن‌ها را به‌عنوان توده‌های منتخب جهت کارهای اصلاحی پیشنهاد نمود.

investigation of the agromorphological diversity of some iranian stands of cumin (cuminum cyminum l.) under climatic conditions of mashhad

extended abstractintroduction and objective: variety of cultivars is considered one of the important factors affecting performance. therefore, accurate and correct identification of the genotypes of its seeds is very useful, in addition to being necessary in plant breeding programs; it is also very effective in preserving genetic reserves. the present research was conducted to investigate the cumin landraces in diversity terms of yield components and to select landraces with suitable potential for selectivity.materials and methods: to investigate the phenological, morphological, and functional characteristics of native cumin stands, a study was conducted at the targh research station in 2019-2018 on 30 native stands of cumin in the form of a randomized complete block design with three replications. the characteristics of the number of days to 50 % flowering and at physiological and seed maturity, plant height, branch number, number of umbels per plant, number of umbellate per umbel, number of flowers in umbellate, biomass, and yield were measured.results: a significant difference was observed between the landraces in all of the studied traits. cover canopy (47-633 cm2), plant height (17.7-30 cm), branch number (6.3-62.3), number of umbels per plant (5.7-27.3), number of umbellate per umbel (3.17-5.33), number of flowers in umbellate (4.30-5.85), biomass (1.92-17.38 g), seed yield (0.129-6.72 g) per plant, were varied. based on the results of the clustering, the landraces were placed in three separate groups. the cluster grouping and comparison of the average of the groups with the total average showed that the landraces belonging to the second group, including arak 6 (15316), boshruyeh (38904), and markazi 15 (14654) in morphological traits, yield components, and grain yield compared to the total average and other groups were the best. cumin landraces belonging to the third group had a lower average than the total average in most traits. the results showed that among the landraces that showed the highest level of resistance to fusarium disease, ayask (c103) from the third group and khash (22074) from the first group had a yield of 11 grams per plant. however, despite the high yield rate in the ayask, due to the effectiveness of other traits in addition to performance, this landrace cannot be recommended for breeding programs.conclusions: considerable variation was observed between landraces in terms of studied traits. the highest amount of grain yield was observed in the khash belonging to the first group and the boshruyeh from the second group, and due to the relatively high resistance of these landraces to fusarium disease. so, we proposed that as selected landraces for breeding programs.